Met The Smile zetten wapenbroeders Thom Yorke en Jonny Greenwood nog maar eens een stapje buiten het Radiohead-parcours. Na A Moon Shaped Pool uit 2016 bleef het op enkele losse singles en jubileumprojecten na stil rond Radiohead, en plooiden beide muzikanten terug op hun respectievelijke opnamestudio’s om voornamelijk filmmuziek te schrijven. Ook drummer Phil Selway en gitarist Ed O’Brien gingen de solotoer op. Usual suspect coronalockdown doorbrak echter die individualistische reflex en noopte golden duo Yorke en Greenwood tot een heruitvinding van hun songwritingreceptuur.
Liefdeskind The Smile kwam pas ter wereld door het extra paar begeleidende handen van drummer Tom Skinner, die een tijdje geleend werd van zijn Sons of Kemet en het soloproject Hello Skinny. Bijna exact een jaar nadat een eerste optreden bij Glastonbury (Live At Worthy Farm) hun bestaan aankondigde, komt het niet-zo-nieuwe drietal met haar debuutplaat. A Light for Attracting Attention bundelt dertien nummers – zes daarvan kregen we dankzij de overenthousiaste singlekoorts van de band al te horen, is geproducet door Nigel Godrich en goed genoeg om het veelvuldig vergelijken met die eerder genoemde band – waaronder in de passages hierbeneden, waarvoor excuus – netjes te overleven.
Tijdens die doop op Glastonbury in mei vorig jaar deelde Thom Yorke de insteek voor de naam van de nieuwe band: ‘Not the Smile as in ha ha ha, more the Smile of the guy who lies to you every day.’ Anti-kapitalistische maatschappijkritiek op gewiekste wijze verpakken, daar waren ze bij Radiohead ook nooit vies van. “The guy who lies to you” zagen we zo al opgevoerd worden in Hail To The Thief (2003) en kleurt ook de eerste lp van The Smile. De wrange Big Brother-allures vinden al muzikale voet aan wal in opener “The Same”: onder alle polarisatie en verzuiling die ze aan ons verkocht krijgen, zijn we allemaal hetzelfde – zoiets. Ontdaan van alle drums, blazers en andere opsmuk, begeleidt het tweespan Greenwood-Yorke ons tijdens dit nummer van afstandelijk elektronisch gedaver naar een meerlagige geluidswolk. Het onheilspellende aanzwellen van “Burn The Witch” dat we als concertopener vaak hoorden tijdens de A Moon Shaped Pool tournee van 2016, sluimert zo ook onder het huidoppervlak van “The Same”: we kunnen ons alvast voorstellen dat deze song live niet zal misstaan.
Op het andere deel van het schijnbare tweeluik (“The Opposite”) zet Skinner in met fijn drumwerk en maakt zo het contrast, dat in de titels zit, ook hoorbaar. Tom Skinner hebben we – we gaan niet liegen – bij de eerste aankondiging van de bezetting van de band een tijdje geleden even moeten natrekken. Hij blijkt ongevaarlijk en gezegend met een gevoel voor ritme dat zich in elk lied van de plaat anders vertaalt. De rustige intro van “The Opposite”, de zwoele hartslag van “We Don’t Know What Tomorrow Brings” of de losse energetische ondertonen op “A Hairdryer”; hij doet het allemaal en bindt op die manier stiekemerwijs een groot deel van de liedjes aan elkaar.
De plaat voelt niet voldoende geopend voor “You Will Never Work in Television Again” door de – per definitie niet voldoende vermogende – boxen knalt. Alle Radiohead-vergelijkingen hier ten spijt, kon The Smile zich met deze track als eerst uitgebrachte single op de kaart zetten als iets net helemaal anders. Het nummer koestert dan wel vintage Radiohead – doorgaans zijn we minder blij wanneer een nummer Pablo Honey uit 1993 channelt – maar rammelt met een snelheid en ongebreideldheid die heel nieuw klinkt; een punky, bijna garagegeluid dat zich net in die categorie als nieuw op de kaart zet. De ironie is in dat genre ook nooit ver weg: ‘Heaven knows where else you’ve been.’
“Pana-vision” is dan de tang op het varken dat het vorige nummer is. Het koele, onheilspellende sfeertje waarmee het nummer opent, heeft veel weg van de filmmuziek die Yorke de afgelopen jaren maakte, maar mondt uit in een hoopvol hoorspel waarbij bas en drums geleend lijken van A Moon Shaped Pool. Het moge niet verbazen dat “Pana-Vision” daadwerkelijk in de laatste aflevering van Peaky Blinders (waarvoor Yorke eerder dit jaar al mee aan een soundtrack werkte) terechtgekomen is. In het openingssalvo van A Light for Attracting Attention liet The Smile ons al alle hoeken van de instrumentale kamer zien, weten we na deze vierde track: het straightforward rockgeluid van “You Will Never Work in Television Again”, de opstapelende elektronische sferen van “The Same”, het nieuwe geluid van “The Opposite” en het filmische karakter van “Pana-Vision”. Geen enkel nummer lijkt echter het Radiohead-boekje te buiten te gaan, dus what is new?
De heerlijke baslijn van “The Smoke” rookt die vraag weer even uit, want wat doet het ertoe, wanneer alle nummers gewoonweg steengoed zijn? Het vlechtwerk van die baslijn met het refrein dat gaat van ‘Smoke wakes me from, wakes me from my sleep; smoke wakes me from’ maakt van dit nummer een funky geheel, blazers incluis. In het subtiele “Speech Bubbles” bewijst Skinner vervolgens weer eens een goeie toevoeging te zijn aan de melange, want de holle, zachte drums persen het laatste greintje Radiohead bijna uit de intro van dit nummer. Dit statement komt aan het wankelen wanneer er na een minuut een Greenwood-gitaar op de proppen komt; los van elke bandgebonden uitspraak een prachtig nummer.
“Thin Thing” was de zesde single die als opwarmer moest dienen. De ritmische drums vormen opnieuw het skelet waaraan enkele bleeps and bloops worden opgehangen. “Free in the Knowledge” is een pijnlijk mooi nummer dat zo kan concurreren met publiekslievelingen als “True Love Waits” en “Last Flowers”. Meer dan die twee bewijst “Free in the Knowledge” zich naar het einde toe als popnummer, door Yorke eigenhandig van die titel voorzien met (de herhaling van) de woorden ‘I talk to the face in the mirror; he can’t get through’. Ook op “We Don’t Know What Tomorrow Brings” slagen ze in dit opzet: hoewel de drums In Rainbows echoën, bezit de song meer pop-cachet dan we zouden verwachten van deze samenstelling.
Hoewel de mannen van The Smile geen onderwerpen schuwen – cancel culture op “You Will Never Work in Television Again”, de politieke erfenis van de despoot met het gekke haar op “A Hairdyer” en vervreemding versus verbinding op “The Same” – is de plaat in haar geheel vooral vluchtig en licht. Net aangehaald verrassend pop- en/of oorwurmgehalte – noem het zoals je wilt – geeft aan dat de pijlen toch anders gericht waren in het creatieproces van The Smile.
Vaak is het laatste nummer op een Radiohead-plaat op minstens een manier anders dan de rest (“Videotape”, “Motion Picture Soundtrack”, True Love Waits”). Ook “Skrting on the Surface” pakt deze debuutplaat met schoonheid in. Een zuchtend nummer met geduldige drums gunt ons een traag – met vijf en een halve minuut is deze track ineens de langste van heel het boeltje – maar lang nazinderend afscheid, en is de perfecte trigger om de plaat terug van vooraf aan te beginnen.
Dit album voelt, om een laatste keer de vergelijking te maken, blijer aan dan Radiohead; gemakkelijker ook. Gemak is niet altijd fijn om naar te luisteren; voor The Smile werkt het bevrijdend. De energie die bij het samenspelen van de drie muzikanten vrijkomt, wordt per direct gekanaliseerd richting het oppervlak, zonder eerst nog 33 mooie, maar moeilijke bochten te moeten maken langs vraagstukken die de Radiohead-enigmata zich eigen maakten. A Light for Attracting Attention was een uitstap naar het oude, naar het in 2006 al gesoundcheckte “Open The Floodgates” en de gitaarrock zonder pardon van Pablo Honey en The Bends, maar mondde uit in het nieuwe. Geen compleet nieuwe sound of nieuwe instrumentatie; wèl een nieuw aangesneden spanningsveld tussen jengelende Yorke en Greenwood aan de gitaar, een nieuwe bruisende speler aan de drums, en een nieuwe rechttoe-rechtaanheid die meer energie vrijgeeft dan je aan de hand van de minimalistische bezetting zou denken – iets over de som en haar delen, vielleicht?
Het is geen donkere vrijdag de dertiende ten huize Radiohead-Sons of Kemet. Wat het wel is? Een getalenteerd stelletje rockgeschoolde schoenmakers dat dicht bij hun leest bleef, en zo misschien wel de beste plaat van het kwartaal maakte – al moet je een Radioheadfan steeds met een korrel zout nemen wanneer die zoiets zegt. Wat het met zekerheid is: een van de meest volledige en vruchtbare zijprojecten van Radioheadse makelij die we al voorbij zagen dartelen.
Nu ze hun allereerste albumrelease quasi achter de rug hebben, begint de band as we speak aan een Europese tournee. The Smile staat geprogrammeerd op TW Classic eind juni (tussen Courtney Barnett en Nick Cave!) en op Down the Rabbit Hole in juli. Als je het trio graag live aan het werk ziet: voor beide festivals zijn er nog tickets beschikbaar.
Website / Facebook / Instagram
Ontdek nog meer muziek op onze Spotify.
