Het is nooit een eenvoudige taak om na zoveel jaren iets nieuws op tafel te brengen, maar met de hulp van de eigenzinnige Welshe producer en singer-songwriter Cate Le Bon, die een frisse kijk heeft op wat zijn geluid zou kunnen zijn, waagt Wilco zich in onbekende wateren voor zijn dertiende studioalbum. Cousin is een gedurfde en vernieuwende stap voor de band, die bijna drie decennia lang het muzikale landschap heeft beïnvloed. Onder begeleiding van Le Bon krijgen de melancholische, poëtische instincten van Jeff Tweedy een nieuw leven, maar klinkt de band ook vernieuwend en verjongd.
Om een neef te zijn, is om vertrouwd en toch losgekoppeld te zijn, om een plaats tussenin te bezetten. Net zoals de titel weerspiegelt, doet ook het geluid van Cousin dat. Het album is onmiskenbaar Wilco, maar slechts vaag verwant aan de kant van de familie die hun eerdere platen heeft voortgebracht. Tweedy beschouwt zichzelf als ‘een neef van de wereld’, en gevoelens van gespannen relaties en verlangen worden weerspiegeld in de productie, die zich verheugt in stugge en losgekoppelde tonen.
Wilco opent het album met een troebele golf van gitaren voordat Tweedy opduikt uit de mist. Gedurende de rest van “Infinite Surprise” worden de bandleden heen en weer geslingerd tussen rustige wateren en tintelende golven van dissonantie. Het lied bevat een van de beste en meest gedurfde akkoordprogressies van Wilco, die uitmondt in een kakofonische; destructieve climax in slechts het eerste nummer van het album. Terwijl de storm langzaam wegebt, worden de terugtrekkende golven onderbroken door een knetterende kabel die tegen de vingertoppen zoemt en wat klinkt als vuurwerk in de magnetron.
Hoewel Tweedy zich na Yankee Hotel Foxtrot enigszins heeft teruggetrokken van sommige experimenten, is het niet onwaarschijnlijk dat de drang om zijn kleine folkliedjes een randje te geven nooit helemaal verdwenen is. Gedurende Cousin gooit hij voortdurend akkoorden aan het einde van progressies die het gordijn opzij trekken en de kwetsbare kant van zijn nummers blootleggen. “Ten Dead” komt in eerste instantie niet zo intens over als het eindigt, en dat is juist wat het zo cathartisch maakt. Als het ons niet aan het begin vastheeft, dan zal het ons tegen het einde zeker bij de strot grijpen.
Jeff Tweedy en zijn collega’s hebben zeker een talent voor het vreemde en verwarrende geluiden. Muren van perfecte ruis onderbreken het akoestische begin van “Pittsburgh”. Een groot deel van het album volgt een vergelijkbare formule. Het meestal onstuimige drumwerk van Glenn Kotche wordt ingeperkt, slechts af en toe toegestaan om los te breken. Dynamische hoogtepunten komen zelden voor, maar dragen meer gewicht vanwege hun zeldzaamheid – overgangsmomenten die normaal gesproken gevuld zouden zijn met levendige riffs of weelderige jams worden nu gekleurd door broeierige, sonische baden. Optimistische momenten gaan voorbij in vluchtige flitsen, terwijl verlangen de ruimte ertussen vult.
Een groot deel van het album is gewijd aan het opbouwen van spanning, een langzame klim naar de indrukwekkende climax van het titelnummer. “Cousin” is een gespannen heen en weer van identiteitsvervaging; ‘When your red lines / Get crossed with mine / I object to you’, zingt Tweedy terwijl het nummer om hem heen verandert. Deze spanning is het perfecte tooncentrum voor het album, precies op het snijpunt van vertrouwdheid, grievendheid, conflict en voorzichtige hoop: ‘You’re my cousin / My cousin / I’m You.’
Na de cathartische ontlading van “Cousin” en “Pittsburgh” keren een voorzichtige lichtheid en hoop terug voor de laatste twee nummers. Wilco flirt heel de tijd met de duisternis op Cousin, maar weet steeds op tijd terug te keren naar het licht zodat we als luisteraar niet met een zwaar gevoel achterblijven. Ook de solo van Nels Cline in “Soldier Child” neigt naar die donkerdere kant, maar het levert een van de mooiste muzikale momenten van het album op. Cousin is duidelijk bedoeld om in zijn geheel te worden beluisterd; zonder de helderheid van de finale zou het album al te somber aanvoelen. In plaats daarvan laat Tweedy ons, na een worsteling met eenzaamheid en onthechting, achter met deze dosis optimisme in de afsluiter “Meant to Be”: ‘Holding our hearts closer together / Keeping to ourselves an empty sea / So we can believe / Our love is meant to be.’ Het is wat Wilco al bijna dertig jaar doet; de vinger op de pijnlijke wonde leggen en in ons oor fluisteren dat alles wel goed komt.
Wilco heeft vele jaren gewerkt om het vertrouwen van zijn luisteraars te verdienen en met Cousin verzilvert het dat vertrouwen. De band heeft het hart van zijn geluid niet verloren, maar toont het in een nieuw licht. Als het vorige jaar uitgebrachte Cruel Country een knipoog was naar de country-roots, dan is Cousin een vertrek van die oorsprongen ten gunste van nieuwe sonische oorden.
Facebook / Instagram / Website
Ontdek “Evicted”, ons favoriete nummer van Cousin, in onze Plaatje van de Plaat-playlist op Spotify.
