Ondertussen weten we het allemaal wel: de huidige staat van de wereld is niet per se iets om over naar huis te schrijven. De aarde warmt steeds verder op en nadert langzaam onbewoonbaarheid, terwijl ongelijkheden gebaseerd op bijvoorbeeld ras, gender en seksualiteit in stand gehouden worden en ondertussen genegeerd lijken te worden door degenen met macht. De een trekt zich hier niet heel erg veel aan en vindt het makkelijk om hun ogen ervoor te sluiten, terwijl de ander het juist noodzakelijk vindt om wél op te staan en er wat van te zeggen. Dat tweede geldt bijvoorbeeld voor Sophie Straat. De Nederlandse deinst niet weg van complexe maatschappelijke problematiek als seksisme en politiegeweld, en heeft zichzelf in de afgelopen periode geprofileerd als dé protestzangeres van deze generatie. Dit doet ze met scherpe, gevatte kritiek verpakt in oer-Hollandse volksliedjes, waarmee ze zichzelf succesvol heeft ontpopt van kunstacademiestudent tot een heuse cultheldin. Met haar langverwachte debuutalbum Smartlap Is Niet Dood bewijst de Amsterdamse dat ze die titel dubbel en dwars waard is!
Waar sommige artiesten ervoor kiezen om hun maatschappelijke kritiek wat meer impliciet te omschrijven met een beetje ruimte voor de eigen verbeelding, kiest Sophie Straat er op Smartlap Is Niet Dood juist grotendeels voor om geen doekjes te winden om haar boodschappen. Ze is ontzettend direct, en drukt ons gedurende deze veertig minuten meermaals met onze neus op de feiten. Zo bekritiseert ze op “Mannen” op een scherpe, gevatte manier het patriarchaat en hoe deze vandaag de dag nog steeds prominent is. Dit doet ze onder leiding van een soundtrack van draaiorgels en accordeons, waar wij niet per se groot fan van zijn, die haar boodschap niet ondermijnt. Mannen zijn, zoals Straat stelt, in geen enkel opzicht superieur en moeten eens van dat voetstuk afkomen. Ook op het catchy popliedje “Papa” wordt het patriarchaat onderworpen aan duidelijke kritiek, ditmaal in de context van grensoverschrijdend gedrag op universiteiten. Mannelijke studenten vertonen daar aan de lopende band uiterst problematisch gedrag, maar worden door de connecties en bankrekening van hun vaders altijd vrijgesproken van strenge consequenties.
Straats frustratie over de dominantie van seksisme en toxische masculiniteit in onze maatschappij, keert meermaals terug op Smartlap Is Niet Dood. Zo pleit ze samen met Goldband op “Tweede Kamer” voor meer vrouwen in het Nederlandse parlement. Het is een aanstekelijk en dansbaar nummer waar de energie vanaf barst met een goede wisselwerking tussen Straat en de jongens van goud, maar het is pijnlijk dat deze oproep vandaag de dag nog steeds noodzakelijk en relevant is. Hetzelfde geldt voor het mooie “Mijn Club”. Hierin brengt de Nederlandse een oprechte ode aan het voetbal, maar biedt ze ons ook een confronterende herinnering aan hoe toxisch masculiene voetbalcultuur is. De schoonheid van de sport, de liefde die mensen hebben voor hun favoriete club: het wordt allemaal ondergesneeuwd door de homofobie, racisme en seksisme die prevalent is in de voetballerij.
We weten reeds dat Straat dus weinig onder stoelen of banken steekt, maar op momenten is ze ook wat subtieler. Dit is ze bijvoorbeeld op het dromerige, shoegazey “Mooier Als Je Lacht“. Ze omschrijft hier ogenschijnlijk onschuldige dingen als wildvreemde mannen die naast vrouwen gaan zitten in een lege trein of tegen ze zeggen dat ze even moeten lachen. Zonder de gevolgen verder toe te lichten, slaagt Straat erin om een gevoel van herkenbaarheid te creëren en de angst en onveiligheid die veel vrouwen in deze situaties voelen voelbaar te maken. Ook op het prachtige “De Vergiffenis” slaagt ze erin om haar boodschap over te brengen op een implicietere manier. Het nummer gaat over abortus en zonder het woord ook maar een keer te noemen, weet Straat ons te raken. Ze is hier op haar kwetsbaarst en “De Vergiffenis” zal ongetwijfeld steun bieden aan degenen die het het meest nodig hebben. Dat geldt ook voor “Nooit Genoeg”. Het is in essentie een lied waarin haar liefde voor haar partner centraal staat, maar waarin ook haar worstelingen met zijn alcoholprobleem op de voorgrond staat. Ze wil dat hij verandert en vraagt zich af of het ooit gaat verbeteren. Opnieuw laat Straat zichzelf haar van een kwetsbare kant zien en weer schetst ze een situatie die pijnlijk herkenbaar is voor mensen die ook geliefden hebben die vaker naar de fles grijpen dan hen lief is.
Niet elk lied op Smartlap Is Niet Dood is even geslaagd. Het anti-monarchienummer “Oranje Boven” voelt qua thematiek een beetje als een vreemde eend in de bijt en blijft op muzikaal niveau ook niet echt hangen. De draaiorgel op “Mannen” blijft daarentegen wel in ons hoofd, maar of dat op een goede manier is, wij weten het niet. We waarderen in ieder geval dat Straat zich vasthoudt aan de missie die ze in de titeltrack verkondigt: het nalatenschap van de volkszangers die voor haar kwamen voortzetten.
Dat Straat kritisch is op deze plaat, betekent niet dat er geen ruimte is voor hoop en strijd. Op “De Stad Is Van Ons”, de afsluiter van het album, uit ze haar ergernissen over de steeds verdergaande gentrificatie in haar thuisstad Amsterdam, maar concludeert ze dat de stad niet van die multinationals en expats is, maar gewoon van de echte Amsterdammers. Het nummer ligt heerlijk in het oor met een refrein dat zich ideaal leent voor een live setting. Het beste nummer op Smartlap Is Niet Dood is met gemak “Vrijheid, Gelijkheid, Zusterschap”. Hierin fantaseert Straat over haar ideale samenleving, waarin voetballers gewoon met elkaar kunnen zoenen op het veld en ongelijkheid niet bestaat. Ze doet dit in een super catchy popsong die tegelijkertijd perfect de huidige tijdgeest van deze generatie van jonge activisten samenvat, maar ook tijdloos voelt doordat haar boodschap tientallen jaren geleden ook al relevant was en waarschijnlijk ook nog lang zal blijven.
Ondanks de kritieke toestand waarin onze maatschappij en de wereld zich in verkeren, is Sophie Straat haar strijdbaarheid, hoop en idealisme niet verloren. Het is makkelijk om in dit soort tijden de goede moed te verliezen, maar Straat laat op Smartlap Is Niet Dood zien dat dat voor haar niet geldt. In catchy nummers waarin ze het Nederlandse volkslied succesvol combineert met hedendaagse indiepop, levert ze haar scherpe kijk op de huidige gang van zaken. Ze biedt ons op haar debuut hoop, herkenbaarheid en troost, maar vooral genoeg redenen om door te blijven vechten voor een betere en eerlijke samenleving. Sophie Straat bevestigt met haar debuutplaat haar positie als dé protestzangeres van de huidige generatie en doet dat met gemak.
In het voorjaar gaat Sophie Straat op clubtour in Nederland. De precieze data zijn te vinden op haar website. Op vrijdag 4 augustus maakt de Amsterdamse haar debuut op Suikerrock in Tienen, waar ook landgenoten MEROL en Goldband te zien zijn.
Ontdek “Vrijheid, Gelijkheid, Zusterschap”, ons favoriete nummer van Smartlap Is Niet Dood in onze Plaatje van de Plaat-playlist op Spotify.
