Als je aan iemand vraagt om een vijftal nummers van Björk op te sommen, dan is de kans groot dat je als antwoord liedjes van haar eerste drie of vier soloplaten te horen krijgen. Na deel uit te maken van The Sugarcubes bracht Björk Guðmundsdóttir in 1993 met Debut haar eerste soloalbum uit. Post en Homogenic volgden enkele jaren later en toonden aan dat Björk niet alleen graag haar eigen grenzen verlegde, maar ook die van de genres waarin ze tewerk ging. Alles lijkt mogelijk in de muziek van de IJslandse muziekgodin: stevige elektronische beats en triphopachtige nummers worden afgewisseld met strijkers, blokfluiten en geluiden die zo uit de natuur afkomstig lijken. Ook na Vespertine bleef de artieste aardig experimenteren door bijvoorbeeld samen te werken met beatboxers en andere hiphopartiesten of zoals het geval was bij Björks vorige album met Arca, een alternatieve electro-/hyperpopartieste uit Venezuela.
Ook voor haar nieuwe album, Fossora, dook Björk niet alleen de studio in. serpentwithfeet is de bekendste van het handje vol gastartiesten en ook haar twee kinderen komen doorheen de plaat aan bod. Daarnaast zijn onder meer de klarinetblazers van Murmuri en Kasimyn van Gabber Modus Operandi regelmatig te horen. Ze ondersteunen Björk telkens, maar uiteraard is het toch telkens de IJslandse zelf die de show steelt. Niet fysiek aanwezig, maar wel in gedachte is de moeder van Björk. Hildur Rúna Hauksdóttir stierf in 2018 en inspireerde zo haar dochter om nummers over haar en over moederschap in het algemeen te schrijven.
Met lijnen als ‘My ancestress’s clock is ticking’ en ’the doctors she despised placed a pacemaker inside her’ wordt de dood van Hildur heel tastbaar op single “Ancestress”. Het ruim zeven minuten durende lied draagt dus zeker een emotionele lading en wordt bovendien nog eens voorzien door backing vocals van Sindri Eldon, Björks zoon. In de prachtige videoclip zie je een traditionele IJslandse rouwstoet in het landschap waar Hildur zelf regelmatig te vinden was. Ook “Sorrowful Soil” is er eentje voor de mama van Björk en daarop wordt de zangeres ondersteund door het Hamrahlíðarkórinn-koor. Samen zingen ze over hoe slechts enkele eicellen uitgroeien tot een mens. De eigenaardige melodieën en uiterst beperkte achtergrondmuziek zorgen ervoor dat het lied wat doet denken aan Medúlla, Björks a capella album, maar door de subtiele bastonen krijgt het toch een intrigerend kantje. Ook op albumafsluiter “Her Mothers House” blijft het eerder sereen en draait het om moederschap. Op het mooie nummer is ook Ísadóra Bjarkardóttir Barney, de dochter van Björk, te horen, dus hier staat het open voor interpretatie of het gaat over Björks moeder of Björk als moeder. Misschien beiden en net dat maakt het zo schoon.
“Atopos”, de eerste single van Fossora, mag het album openen. Op haar eigen manier zingt Björk over gelijkheid tussen mensen. Een mooie boodschap die muzikaal goed verpakt zit tussen de klarinetten van Murmuri en de beats van Kasimyn. De blazers zorgen voor diepe tonen en met de zware beats, die op het einde nog een versnelling hoger schakelen, is dit een opener van jewelste. Techno Björk lijkt eventjes terug te zijn. Op onder andere de titeltrack werkt de IJslandse samen met dezelfde muzikanten en zo kan je “Fossora” aanvankelijk een beetje een light versie van “Atopos” noemen. Na verloop van tijd verschijnen er plots opnieuw stevige beats en wat belletjes die er een Oosterse touch aan geven. Dankzij een robotachtige filter over de vocals doet het laatste deel van dit nummer in de verte wat denken aan de albumhoes van Homogenic. Björk verkent met haar nieuwe album nog maar eens nieuw terrein, maar soms gebeurt dat met een knipoog naar wat we al van haar kennen. Hierdoor voelt het tegelijkertijd nieuw en vertrouwd aan.
“Victimhood” is ook een nummer waarop de blazers voor een hele hoop sfeer zorgen, maar hier blijven de beats (deze keer door Björk zelf gemaakt) een pak zachter. Het lied is aanvankelijk iets kalmer, maar bouwt langzaamaan op naar een chaotische climax. Het is een van de songs die wat langdradig kan overkomen en net als het daaropvolgende “Allow” is het niet erg memorabel. Op laatst vermelde wordt bovendien de titel heel veel herhaald en lijkt het muzikaal nergens heen te gaan. Een beetje een gemiste kans, want het nummer heeft zeker potentieel, maar ontbreekt net dat tikkeltje meer. Het net iets te trage “Freefall” is ondanks het leuke getokkel op de strijkers een beetje in hetzelfde bedje ziek. Zijn dit dan drie slechte nummers? Verre van, maar in haar carrière van ruim dertig jaar heeft Björk de lat voor zichzelf wel hoog gelegd en soms kan ze daar niet meer over.
Gelukkig slaagt Björk er voor het grootste deel van haar nieuwe plaat er wel in om hoog te springen. Met “Trölla-Gabba” vliegt ze zo over de lat heen. Het tekstloze lied, opnieuw met Kasimyn, klinkt als industrieel lawaai, maar eveneens angstaanjagend en eigenlijk ook gewoon heel cool. “Fungal City” klinkt dan weer een beetje als een sprookje zonder het overdreven Disneygevoel. Vergezeld door klarinetten en serpentwithfeet zoekt Björk hier de grens tussen kalmte en chaos op en springt ze van het ene kamp in het andere. De afwisseling maakt het een boeiend lied. Contrast is ook iets dat aan bod komt op “Ovule”. Het lied geeft Björks visie van liefde weer en daaruit leren we vooral dat je moet leren uit het donkere uit vorige relaties om te schitteren in een nieuwe. Het refreinloze lied voelt aan als een beetje hoopvolle schouderklop van de IJslandse. Het nummer groeit verder en verder, maar haar wereldje wordt plots wel verstoord wanneer we na het horen van “Ship ahoy” eventjes niet anders kunnen dan aan Piet Piraat te denken. Desondanks slaagt Björk er doorheen Fossora er wel in om de luisteraars mee te nemen naar de uithoeken van haar eeuwig groter wordende universum.
Fossora zal niet bij iedereen na een eerste luisterbeurt bovenaan een ranking van Björk albums terug te vinden zijn. Sommige nummers gaan richting langdradig en zijn zeker niet voor iedereen weggelegd, maar Björk maakt dan ook geen muziek voor het grote publiek. Het is boeiend om te horen hoe ze haar eigen grenzen alweer verlegt en toch slaagt ze er in om het vertrouwd te doen aanvoelen. Oorspronkelijk ging Fossora een klarinetalbum worden en dat is nog steeds duidelijk te horen. In combinatie met de (soms heel stevige) beats en terugkerende thema’s zoals de dood van Björks moeder en moederschap voelt de plaat wel aan als een samenhangend geheel, zonder eentonig te worden. Zonder op veilig te spelen slaagt Björk er alweer in een sterke prestatie neer te zetten.
Voorlopig heeft Björk nog geen tournee aangekondigd in het teken van Fossora, maar laat ons hopen dat als het zo ver komt er minstens één show op Belgische bodem plaatsvindt.
Facebook / Instagram / Website
Ontdek nog meer muziek onze Spotify.
