Swans @ Bourlaschouwburg: Manische mantra's

’s Werelds luidste band is terug van weggeweest. In 2017 verwelkomde we ze voor het laatst in België en qua nieuwe muziek was het ook alweer vier jaar geleden. Binnen exact een week komt The Beggar uit, en om dat te vieren nodigden Trix en Toneelhuis de New Yorkers van Swans uit in de Bourlaschouwburg. Dit zorgde voor een geweldig hypnotiserend concert, al zittende in een van de knapste zalen van Antwerpen. En de status van luidste band? Die is wederom verdiend.

Norman Westberg was nagenoeg de gehele Swans-carrière de vaste gitarist, maar op The Beggar is het een keertje zonder zijn besnaarde bijdrage. Omdat hij toch bij de Swans-familie blijft behoren, mocht hij het voorprogramma voorzien. Zijn show was een lang uitgerekte, maar enorm aangename gitaardrone. We verwachtten misschien soms iets meer spanning, maar waren heel blij dat die verwachtingen niet werden ingelost. In plaats daarvan was het geheel dromerig en enorm meditatief. Je kon je ogen sluiten en even volledig wegzweven op de subtiele gitaarmelodieën, de vele echo-effecten en de aanhoudende noiselagen.

Het optreden van Swans was een eerste kans om nieuw materiaal uit zestiende en zogezegd finale studioalbum The Beggar, dat binnen exact een week uit komt, te ontdekken. De twee nieuwe singles waren niet terug te vinden in de setlist, maar wel vier andere nummers. Daarnaast speelde de band nagenoeg alleen maar materiaal uit het voorgaande leaving meaning., een album waarmee ze nooit heeft getourd. Daardoor werd het niet één, maar twee nieuwe albums voorstellen, ook al dateert dat vorige uit 2019.

Het zestal speelde in een setting volledig rondom de zittende bandleider Michael Gira gebouwd. Als een maniakale bezetene dirigeerde hij iedere kleine én grote beweging van zijn vijf apostelen. Een gitaarpedaal daar, iets meer toms daar, allemaal wat meer opbouwen, tellen tot vier en een stilte; het was intens om te zien hoe Gira een soort allesomvattende controle over zijn muziek wou behouden. Zo ook ‘dirigeerde’ (lees: dicteerde) hij de lichttechniekers hoe ze hun lichten de rest van de avond moesten laten schijnen. Gira had het voor het zeggen en zou er alles aan doen om zich door zijn perfectionisme te laten leiden en zijn ideaalbeeld van een show dan ook te verwezenlijken. Dit staat dan weer in contrast met dat hij hoogstpersoonlijk een babbeltje komt doen met de fans aan de merchtafel. Gira is een mysterieus figuur.

Goed, dat nieuwe materiaal? “The Beggar” begon met één gitaarakkoord, waarover twee steel guitars (Kristof Hahn en Dana Schechter) een langdurige drone inzetten. Na even rondzweven vielen twee basgitaren (Schechter en Chris Pravdica) in om te leiden tot de eerste wilde uitbarstingen. “Ebbing” ebde eerst een beetje heen en weer, om na een opbouw en een pauze postrockgewijs heel groots uit te pakken. Prachtige melodieën bleven door het geheel spoken. Ook “The Memorious”, gevormd rond een voorthollende bas, was indrukwekkend. Toen Gira “No More of This” inluidde, begon het publiek te juichen, waarop hij grinnikte. ‘How could you possibly even know this?’, klonk het. Wat volgde waren prachtige, ingetogen weergalmende zanglijnen om tegen het einde – uiteraard – terug alle volumeknoppen open te draaien.

Ook de nummers uit leaving meaning. konden ons echt overtuigen. De drums van de geweldige Phil Puleo en extra percussie door Larry Mullins bleven heel constant herhalend, en paradoxaal genoeg toch enorm opbouwend. In “Cathedrals of Heaven” primeerde de huilerige stem van Gira als een soort begrafenismantra. Afsluiter “Leaving Meaning” was het wildste tot nog toe. De drums gingen echt zwaar tekeer. Puleo is dan ook een van de strafste drummers die we ooit al zagen, al is het maar om de extreem ontspannen manier waarop hij er zat. Dit alles werkte naar een ongekende climax toe, die ons compleet verstild de zaal deed uitwandelen.

Hebben Trix en Toneelhuis de Bourlaschouwburg erin geluisd? Hoe kunnen ze er mee wegkomen dat Swans zo ongelooflijk luid mocht spelen? De band trekt zich geen moer aan van geluidsnormen, en zonder oordoppen was het dan ook echt oorverdovend. Toch voegt dit toe aan de manier waarop dit knappe geheel zijn nummers manisch doet ontploffen. Tussen een voortdurende dreiging, existentiële poëzie, hollende drums, gigantische uitbarstingen en strak samenspel bevinden zich altijd ergens enorm goede songs, maar wij waren vooral gehypnotiseerd door de herhalende, catharsische en oorverdovende klanken die op ons werden afgevuurd. Swans bracht ons in een trip die we lang niet zo intens hebben meegemaakt.

Kon u er niet bij zijn? Niet getreurd, want op 16 november komt Swans al terug, dit keer in de Botanique.

Setlist:

The Beggar
The Hanging Man
Ebbing
The Memorious
Cathedrals of Heaven
No More of This
Leaving Meaning / Cloud of Unknowing / Birthing