Een blik op de hoes vertelt het je meteen: Steven Wilson is herboren. Vergeleken met de sobere beelden van Lasse Hoile die de albums waarmee hij groot werd sierden, heeft The Future Bites eerder iets van een pop-upadvertentie. ‘Koop nu’, lijken de scherp afstekende rode letters te schreeuwen. Ze zouden niet misstaan tussen de waarschuwingen over virussen die belust zijn op ons (fout geïdentificeerde) besturingssysteem, of de lieve boodschappen van alleenstaande dames die zich toevallig binnen een straal van tien kilometer rond onze locatie bevinden. Helaas: geen van deze dames willen bij kaarslicht Hand. Cannot. Erase. met ons luisteren.
Gelukkig staat de Brit ons bij in onze queeste naar romantiek. In zijn Porcupine Tree-jaren vertoonde hij al af en toe een zekere popsensibiliteit (“Piano Lessons”, “Lazarus”), maar sinds To the Bone is er geen ontkomen meer aan: Steven Wilson is niet meer de in de verte starende doemdenker van weleer, maar een gelukkig getrouwd man, en daarbij horen opgetogen liedjes als “Permanating”. Zijn fanbase spleet hij toen al genadeloos in tweeën, en de opvolger lijkt voorbestemd om dat trucje met nog meer overtuiging over te doen. De vraag werd vooral: zou de slinger van de vernieuwing dit keer ook voor ons te ver zijn doorgeslagen?
In een wereld vrij van SARS-CoV-2 had deze recensie al een halfjaar af moeten zijn; de eerste single, “Personal Shopper”, kan inmiddels al kruipen. Een hype bijna een jaar lang in stand houden is een moeilijke opdracht, en heel eerlijk: ons enthousiasme piekte vorig jaar al, ergens voor de uitgave van het nogal zwakke “Eminent Sleaze”. Gelukkig nam een eerste luisterbeurt veel van onze zorgen weg. Wilson lijkt zich ervan bewust dat hij met The Future Bites zijn grootschalige meesterwerken niet zal evenaren, en heeft in plaats daarvan zijn meest avontuurlijke plaat gemaakt. Dat het resultaat ook een stuk minder consistent is, dat nemen we er dan maar bij.
Het openende duo van “Unself” en “Self” belooft alvast veel goeds. De disco-invloeden en innemende koorzang van eerdere singles worden gedistilleerd tot een compact, maar indrukwekkend startschot. Wilsons vervormde stem bevindt zich ergens in de uncanny valley tussen robotisch en menselijk, en raakt gaandeweg verstrikt in een uiterst boeiende dans met de gitaar. Ook “King Ghost” overtuigt nog steeds moeiteloos. Zo menselijk horen we popmuziek dezer dagen niet vaak klinken, zelfs al beperken de akoestische elementen zich tot wat percussie, ingespeeld door de drummers van Everything Everything en The Cure.
The Future Bites is met zijn negen nummers en 42 minuten wel veruit Steven Wilsons kortste collectie muziek. Dat hoeft geen minpunt te zijn—het bejubelde Fear of a Blank Planet telde er maar zes—maar veel ruimte voor missers is er dus niet, en die zijn er helaas wel. Het eerdergenoemde “Eminent Sleaze”, een dysfunctioneel huwelijk van “Have a Cigar” van Pink Floyd en moderne r&b, doet ons in de context van het album zowaar nog minder. “12 Things I Forgot” overtuigt juist wél, maar heeft veel meer gemeen met de gitaarpop van zijproject Blackfield dan met de elektronica van het overige materiaal. Op een gemiddeld album van twaalf nummers had een dergelijke uitschuiver best mogen staan, maar nu is het soms iets te ver zoeken naar een rode draad.
Dan moeten er evenwel nog 25 minuten komen, en daarmee pakt de man ons wel ondubbelzinnig in. “Personal Shopper” is bijna een jaar later nog steeds even geweldig, maar van de nieuwe nummers is het vooral het explosieve “Follower” dat de show steelt. Een gitaarnummer is het wel, maar een regressie verre van: dit soort naar punk neigende klanken hebben we Wilson nog nooit horen maken met zijn hoofdinstrument. Het contrast met de afsluiter kan zowaar niet groter zijn, maar na de initiële schok blijkt “Count of Unease” uiterst toepasselijk: een sobere ballade, prachtig in zijn eenvoud, maar zonder de grootse climax waar eerdere albums mee eindigden. Zo wordt ook het laatste cliché zonder schroom omvergemaaid.
Er valt veel te zeggen over de zesde van Steven Wilson. Meer dan over To the Bone, dat ondanks het omarmen van nieuwe geluiden nog steeds met één been in het verleden stond. The Future Bites laat geen spaan heel van dat verleden, en die overtuigde vernieuwingsdrang kunnen we appreciëren, zelfs al voelt het totaalplaatje soms wat lukraak aan. Gezien het ruime aanbod aan bonusmateriaal op de deluxeversie—tien nummers, zonder de B-kantjes van “Eminent Sleaze” en “12 Things I Forgot” gerekend—lijkt het ons beter om dit album te zien als het winkelcentrum waar het zich aan lijkt te spiegelen: de beste versie stel je zelf samen. Een totaalervaring à la Hand. Cannot. Erase. uitgevoerd door deze nieuwbakken elektronicatovenaar staat nog steeds op ons verlanglijstje, maar soms is het ook leuk om gewoon even naar alle etalages te kijken.
