© Jasmijn Slegh
Rats on Rafts is niet weg te denken uit de Nederlandse alternatieve scene. Met een duidelijk visie op hoe muziek moet worden gemaakt, én hoe het mag klinken, bereikt de band de fijnproevers uit het publiek. Een grotere doorbraak is er echter nog niet van gekomen. Ook vierde album Deep Below bewijst dat kwaliteit helaas nog geen garantie is voor een grootschaliger waardering. Een waardevol gesprek met frontman David Fagan diende zich aan.
Hij zit in de oefenruimte annex studio. Ergens in Rotterdam, de bakermat en nog steeds het thuis van Rats on Rafts. De ruimte lijkt zo goed geïsoleerd dat de geluidsverbinding soms even hapert in ons online gesprek. Dat deert de zanger/gitarist echter niet. En er ontspint zich een open gesprek waarin het recente album Deep Below centraal staat. ‘We zijn nog steeds blij hoe het is geworden. En live werken de nieuwe songs ook goed…’ Al snel valt de quote die vaker te horen is: ‘Ik hoor wel van mensen dat het album verschilt van wat we eerst deden…. Ik vind dat zelf eerlijk gezegd wel meevallen. Het valt in ieder geval binnen de marges van Rats on Rafts. Kijk, al onze albums verschillen van elkaar. En Deep Below is dan inderdaad anders, omdat het tempo lager ligt en de liedjes een stuk somberder zijn. Maar ik denk dat het wel ingrediënten zijn die in eerdere platen ook voorkwamen. Misschien alleen in iets mildere vorm…’
David praat duidelijk en afgemeten over zijn band, die nu al bijna twintig jaar aan de weg timmert. Hij kan goed analyseren wat ze doen en waarom ze dat doen. ‘Er zijn altijd meerdere redenen waarom iets wordt wat het geworden is. Bij Deep Below is bijvoorbeeld de covid periode belangrijk geweest. We grepen toen terug naar de duistere jaren tachtig dingen. Die wij zelf heel leuk vonden, toen we een jaar of achttien waren. In die covid tijd deden we ook een project met Palmbomen. Het was in residentie voor het vijfendertig jarige bestaan van Ekko in Utrecht. Daarin brachten we de tempo’s heel erg naar beneden en vonden we de ruimtes in de muziek. Ook wilden we de synthesizer een prominentere rol geven. We kochten een Solina String Ensemble over van een vriend. Dat is een analoge synthesizer uit de jaren zeventig. Die uiteindelijk op het hele album te horen is.’
© Jasmijn Slegh
De keuze voor de Solina String Ensemble lijkt exemplarisch voor de band. ‘Het moest een analoge synthesizer zijn. Heel het album is analoog opgenomen. Voor mij persoonlijk is dat heel erg belangrijk. Ik ben geneigd te zeggen om mijn muziek helemaal niet op te nemen, als ik het op een andere manier zou moeten doen. Analoog kun je het geluid op een manier manipuleren, waardoor ik het heel prettig vind klinken. Bij digitaal klinkt het al gauw veel te braaf, veel te netjes en veel te schoon. En dat is precies wat ik niet zoek… Het is ook een bepaalde imperfectie, die heel mooi is bij analoog. Plus: het is heel organisch. Het leeft voor mijn idee veel meer. Je krijgt veel directer terug wat je echt doet.’ David raakt heel enthousiast in zijn analoge uiteenzetting. ‘En dan is er ook nog het kader waarin we werken. Op de computer kun je werken met een oneindig aantal sporen en effecten. Wij hebben maar zestien sporen en kunnen maar vier effecten aansluiten. Dat limiteert je en zorgt ervoor dat je creatief op zoek gaat naar oplossingen. Omdat je heel erg gefocust bent op: wat wil je precies? Hoe wil je de muziek precies vastleggen? Wat is nu echt heel erg belangrijk? In plaats van allemaal dingen te doen, omdat het toch kan.’
Deze visie en werkwijze zijn al ontstaan op hun debuutalbum The Moon is Big (2011). ‘Die is inderdaad op tape opgenomen. Maar we hadden nog niet de mogelijkheid om het helemaal analoog af te mixen. Dus we hebben het materiaal toch maar gedigitaliseerd. Maar we hadden wel al de afspraak: ‘Bij het volgende album gaan we het echt helemaal analoog doen!’ Inderdaad zijn Tape Hiss (2015) en Excerpts From Chapter 3 (2021) helemaal op tape vastgelegd. En Deep Below dus. ‘Het is ook een illusie dat het op tape allemaal veel langer duurt en kostbaarder is. Of het lang duurt heeft te maken met hoeveel ervaring die je hebt en de keuzes die je maakt. We hebben een eigen oefenruimte en studio. Hier, waar ik nu zit. Dat is wel een luxe. Je kunt je spullen laten staan en gewoon doorwerken. Als we een studio moesten huren, voor de tijd die wij hem gebruiken… Dat zou onbetaalbaar worden. Buiten dat denk ik dat het heel gezond is om jezelf bepaalde beperkingen op te leggen. Dat triggert je creativiteit.’ David glimlacht even:’ We hebben nu wel een nieuwe recorder gekocht. Uiteraard een analoge! Voor onze volgende albums.‘
David speekt namens de hele viermansband. ‘Zoals je hoort, praat ik nogal veel. Dus dat komt goed uit, als je als gezicht van de band wordt gezien. Arnoud (Verheul, gitarist) is veel rustiger en daardoor misschien minder zichtbaar. Maar zonder hem zouden we dit allemaal niet kunnen doen. Wij creëren voor een groot deel de songs. Zonder nu afbreuk te doen aan Natasha (van Waardenburg, bassiste) en Mathijs (Burgler, drummer), die ook heel veel aan dit album hebben gewerkt. Mathijs is trouwens vlak na de opnames van Deep Below gestopt, omdat hij de muziek moeilijk te combineren vond met zijn film studie. Hij is vervangen door Guus van Tiem.’ David en Arnoud zijn echter de muzikale, creatieve en technische tandem van de band. ‘We denken samen heel veel na over hoe we iets willen laten klinken. Wat we daar ook technisch voor nodig hebben. Voor dit album hebben we bijvoorbeeld een andere mengtafel aangeschaft, waarvan we beiden dachten dat die een bepaalde kleur kon toevoegen. En dat bleek inderdaad te werken. Dat soort dingen dus. Arnoud en ik kennen elkaar sinds we veertien jaar oud zijn. Je kent elkaar door en door en op een gegeven moment spreek je elkaars taal.’
Terug naar Deep Below en zijn plaats in de catalogus van de Rotterdammers. ’Ik vind het wel moeilijk dat ik in reviews steeds ‘The Cure, The Cure, The Cure’ lees. Dat is een beperkte referentie. Voor mij zit er veel meer in. “Sleepwalking” had voor ons veel meer een Phil Spector idee. “All These Things” doet ons zelf denken aan de sfeer van de Nieuw-Zeelandse popmuziek, waar wij zo van houden. In dit geval hoor je invloeden van The Bats en van The Chills. Zo kan ik doorgaan. Als je één liedje pakt dan kunnen er wel honderd ideeën in verwerkt zijn, bewust en onbewust. Zo zit er ook zeker iets van True Widow in onze muziek. Maar dat haalt men er meestal niet uit. Het blijft bij ‘The Cure’…’
De single “Japanese Medicine” werd vooruit geschoven als visitekaartje voor het album. ‘Wij voelden allemaal meteen dat dit dé single moest worden. Toen we de structuur hadden en ik de zang erover heen legde… toen klopte alles al heel snel.’ De song gaat vergezeld van een sfeervolle video, die de muziek nog lijkt te versterken. ‘David Kleijweg en Reinier van Brummelen kregen daarvoor de volledige creatieve vrijheid. Hun interpretatie van de muziek geeft een soort wisselwerking, een andere beleving, waar we zelf nooit op waren gekomen. Video’s, artwork en dergelijke zijn altijd al belangrijk voor ons. Het is een extra laag die wordt toegevoegd aan de liedjes. Het slakje op de hoes van Deep Below is een idee van de ontwerper Viktor Hachmang. Hij koos voor de slak als metafoor voor de muziek die nu inderdaad wat trager is.”
Eén nummer op Deep Blelow is echter allerminst traag: “Nature Breaks”. Had die niet beter op een eerder album kunnen staan? ‘Nee. Voor Deep Below hadden we het idee dat alle nummers een soort zwart of grijs moesten zijn. Maar het was ook belangrijk dat er binnen het album wat contrasten zouden ontstaan. Zo ligt bij “Nature Breaks” het tempo inderdaad hoger. Het is energieker. Dat is dan het contrast. Maar hij heeft voor ons wel dezelfde duisterheid die de andere liedjes hebben. Daarom kan hij alleen op dit album staan, denk ik. Ons vorige album, Excerpts From Chapter 3, was een beetje een reis door allerlei dingen. Het idee was dat hij verschillende kanten op zou gaan en toch bindend zou zijn. Op Deep Below wilden we juist dingen hebben die veel dichter bij elkaar staan.’
Zoals altijd, zijn ook de teksten op Deep Below van de hand van David. ‘Ik zie onze teksten als iets expressiefs. Je kijkt wat een liedje nodig heeft en wat je vanuit jezelf loslaat. Ik denk dat je wel kunt stellen dat het bij dit album allemaal wat persoonlijker is. Zonder dat het letterlijk is van hoe ik me voel of hoe mijn leven er nu uitziet. Maar als je wat zwaardere en duistere teksten zingt, dan zegt dat zeker wel iets over jou. Hoewel het slechts een kant van mezelf is, die ik hiermee belicht. Zoals je hoort in dit gesprek, ben ik niet een persoon die ergens huilend in een hoekje ligt.’
Als afsluiting van dit gesprek moet er iets belangrijks van ons hart: de populariteit. De eerste ep So Long, And Thanks For All The Fish dateert al van 2008. En dit jaar staan ze onder andere op Best Kept Secret. Maar toch heb je het gevoel dat Rats on Rafts niet die populariteit heeft gekregen, die het artistiek wél verdient. Waardoor zijn ze niet groter? ‘Dat vragen wij ons ook af. We denken wel eens: ‘Is er iets wat men ons niet wil vertellen?’ We bestaan al een tijdje en worden soms ingehaald door bands die pas één, twee of drie jaar geleden zijn begonnen. Die meteen in veel grotere zalen spelen dan jij. Aan de ene kant interesseert het me niet zo. Want we kunnen gewoon doen waar we zelf zin in hebben. En die vrijheid is voor ons heel belangrijk. Aan de andere kant heb ik natuurlijk ook nagedacht waarom dat zo is… Zo is Deep Below ook echt een album waar je de tijd voor moet nemen. Alles wat we doen en ooit hebben gedaan, vereist aandacht. En die aandacht is niet voor iedereen even vanzelfsprekend. Dat is met onze optredens ook zo. Wij zijn niet echt een showband. En dat wil ik absoluut ook niet zijn. Misschien zijn we niet ‘entertaining’ genoeg. Misschien moet je meer naar ons toekomen dan wij naar jou toe komen.’
Dat is heel wijs gezegd. En niet opmerkelijk voor een frontman die goed nadenkt over wát hij doet en hóe hij dat doet. Met een band die jarenlang eigenzinnig aan de weg timmert. Een weg waarop ze nog wel eens door jonkies over de vluchtstrook worden ingehaald. Of te kort door de bocht worden vergeleken met andere bands. De vroegere vergelijkingen met The Fall werden door de band zelf nog gretig meegenomen. Maar met enkel een ‘Cure-referentie’ doe je de nieuwe plaat Deep Below echter veel tekort. Rats on Rafts ís veel meer, en verdient veel meer. Waarschijnlijk heeft David gelijk: ‘Alles wat we doen en gedaan hebben, vereist aandacht.’ En daar krijg je dan heel veel voor terug.
Facebook / Instagram / Website
