Steven Wilson kan je zonder scrupules een cultmuzikant noemen. Als drijvende kracht achter de Porcupine Tree en met een succesvolle solocarrière heeft hij het genre van de progressieve rock niet alleen op de kaart gehouden, hij heeft het met succesvolle platen als Fear of a Blank Planet en The Raven That Refused to Sing ook naar nieuwe hoogten gebracht. Ook zijn samenwerkingen met artiesten als Opeth en King Crimson, evenals zijn remixwerk voor legendarische bands zoals The Who, Pink Floyd en Jethro Tull benadrukken de veelzijdigheid en het gevoel voor detail van de muzikale duizendpoot. Met The Overview dropt Wilson een nieuw studioalbum op onze schoot, eentje waarop hij zijn progroots opnieuw opzoekt. Na de elektronische, futuristische platen The Future Bites (2021) en The Harmony Codex (2023) moet dat een feestelijke gebeurtenis zijn voor de progliefhebbers van het eerste uur.
The Overview bestaat uit twee uitgebreide suites, “Objects Outlive Us” en “The Overview”, die elk bestaan uit duidelijk onderscheiden delen. Beide songs zijn geïnspireerd op het ‘overzichtseffect’ dat astronauten ervaren als ze vanuit de ruimte terugkijken op de aarde. Het effect leidt vaak niet alleen tot een diepgaand besef van de schoonheid en kwetsbaarheid van onze planeet, maar evengoed tot reflecties over de plaats van de mens in het universum. Wilson wilde deze ervaring muzikaal vertalen, wat resulteerde in een album dat zowel de grootsheid van het heelal als de trivialiteit van het dagelijks leven verkent. Hij trok voor de opnamen van zijn nieuwste worp de studio in met enkele vaste partners, waaronder drummer Craig Blundell, toetsenist Adam Holzman en gitarist Randy McStine. Trouwe compagnon Andy Partridge van XTC schreef mee aan de teksten en Theo Travis van Soft Machine zorgde voor extra saxofoon.
Op de A-kant van de lp plaatst “Objects Outlive Us” de vergankelijkheid en nietigheid van de mens tegenover de grootsheid van de kosmos. De suite opent aarzelend met het mysterieuze “No Monkey’s Paw” en het filosofische “The Buddha of the Modern Age”. Boven het ritme van dreunende drums spuit Wilson kritiek op hoe de moderne mens zijn spirituele en intellectuele ambities heeft ingeruild voor kortstondig genot en verspilling. De pessimistische toon zet zich voort in het aanstekelijke “Meanwhile”, waarin Wilson voor het eerst het gaspedaal echt indrukt. Met een walsend tempo en futuristische gitaarsolo’s creëert hij een zweverig gevoel tot een pompende bassolo voor extra kruiding zorgt en de deuren opent naar een vlammende finale. De overige delen van “Objects Outlive Us” meanderen vervolgens soepel binnen de kleurrijke lijnen van het progrockgenre, met het instrumentale “Cosmic Sons of Toil” als catchy hoogtepunt, waar met effecten overladen gitaren elkaar uitdagen bovenop rommelende drums.
Als de eerste kant van het album handelt over de nietigheid van de mens in de ruimte en hoe we na eeuwen van evolutie niet langer omhoog kijken om de sterren te verkennen, maar eerder naar beneden naar onze eigen persoonlijke leefwereld, dan voelt de tweede kant heel anders aan. Hier wordt het standpunt ingenomen van een astronaut die vanuit de ruimte de aarde overschouwt en zich volledig laat meevoeren door het overzichtseffect. “The Overview” klinkt dan ook een stuk dromeriger en ruimtelijker in vergelijking met “Objects Outlive Us”. Toch vonden wij deze tweede kant van de plaat minder spannend. Dat heeft veel te maken met de spacy opener “Perspective”, waarin Wilsons vrouw Rotem boven zweverige synths en nerveuze blieps een droge monoloog leest, alsof ze een kaart van de kosmos bespreekt. Vijf minuten sfeerzetting die, wat ons betreft, nooit helemaal van de grond komt. Gelukkig bieden “A Beautiful Infinity / Borrowed Atoms” en “Infinity Measured in Moments” meer houvast. Het eerste schept een weemoedig britpopsfeertje met een stralende akoestische gitaar en klaterende toetsen, terwijl het tweede opbouwt naar een wervelende climax vol elektronische toeters en bellen. De langspeler sluit ten slotte ingetogen af met “Permanence”, waarin weemoedige elektronica en een zachte sax de laatste tonen inkleuren.
De geluidsmix is (zoals we van Steven Wilson gewend zijn) weer om van te snoepen. Wie zich onderdompelt in de Dolby Atmos-mix ontdekt algauw een extra universum van muzikale diepte en ruimte. Audiofielen zullen dus ongetwijfeld snoepen van de hoeveelheid earcandy. Maar de hamvraag blijft: is The Overview als geheel een vernieuwende en spannende plaat? Voor wie vertrouwd is met het oeuvre van Steven Wilson, niet echt. Ook al keert de man terug naar z’n roots verkent hij nergens volledig nieuwe muzikale werelden. Toch is de kwaliteit van een dermate hoog niveau dat je het onmogelijk als teleurstellend kunt bestempelen. Daarvoor is Wilson simpelweg een te groot vakman en heeft hij te veel oog voor detail.
Als The Overview iets bewijst, dan is het wel dat Steven Wilson nog altijd een meester is in zijn vak. Met een vlekkeloze productie en een ambitieuze thematiek wil hij zijn muzikale vakmanschap blijven beklemtonen. Hoewel de muzikale duizendpoot op het album geen radicale koerswijziging inzet, biedt hij wel een meeslepende luisterervaring aan waarin hij zijn progressieve rockwortels omarmt. Zo is The Overview vooral een plaat die groeit met elke luisterbeurt. Een lp zonder grote verrassingen, maar wel een zorgvuldig uitgewerkte muzikale reis die opnieuw onderstreept waarom Wilson een van de meest gerespecteerde namen in de hedendaagse muziek blijft.
Steven Wilson speelt op woensdag 7 mei in Koninklijk Circus. De show is uitverkocht.
Facebook / Instagram / Website
Ontdek “Meanwhile”, ons favoriete nummer van The Overview, in onze Plaatje van de Plaat-playlist op Spotify.
