InterviewsUitgelicht

Interview Jan Swerts: ‘Kerkhoven zijn musea’

© Anton Kusters

Hoera: Jan Swerts heeft net zijn nieuw album Oud zeer in de rekken! Het album staat er als lofdicht voor kerkhoven en alles wat je daar kan vinden. De vele grafschriften op de oude en nieuwe tombes, de franjes van de tegenstribbelende kiezelsteentjes wanneer je hen kneust met je schoenzolen: een kerkhof zit vol charmevolle muziek. Charmes genoeg om een gesprek te hebben!

Je vertrekt in jouw kunst – in jouw muziek en het maken van platen als objecten – vanuit concepten. In Oud zeer vormen kerkhoven, grafzerken en alles dat zich daaromheen afspeelt je inspiratiebron. Hoe vertaal je zo’n concepten naar effectieve werken?

Die vertaalslag is mij altijd een beetje een mysterie gebleven. Ik denk dat als dat geen mysterie meer zou zijn, maar een soort logische mathematica, dat ik ermee zou stoppen. Het is altijd een zoektocht om zoiets te capteren, eentje waar ik me ook lang tegen heb verzet. Al vanaf ik een klein kindje was, was ik er mee bezig, eigenlijk. Instrumenten waren een soort therapeutisch klankbord voor alles wat ik ervaarde. Het vertalen van zo’n emoties naar een werk dat dan ook uitgebracht wordt, is voor mij altijd iets heel moeilijks gebleven. Ik kan ook niet anders dan het zien als een soort uiting van een ego, het tonen aan mensen die me eigenlijk helemaal niet kennen.

Het is wel niet dat de instrumenten alleen me zover kregen om echt iets te maken. Het moet altijd vanuit zo’n concept komen. Dit is zo omdat ik graag een afgewerkt geheel creëer. Dingen zoals romans, stripboeken, lp’s… verhalen dus. Geen samenraapsel van toevallig, gezellig gecomponeerde liedjes, maar zaken die uitblinken in een bijzondere vorm van een concept. Niet louter in de muziek, maar ook in de artwork die eromheen hangt. Daarbij denk ik aan metalplaten, de muziek van Bob Dylan of Hejira van Mitchell, mijn favoriete plaat ooit.

Die wereld (van volledige verhalen) lijkt wat uit te doven door de clips-en-fragmentjescultuur die we meer en meer in ons dragen en om ons heen zien. Alles wordt een opeenstapeling van kleine fragmentjes; niemand zag ooit nog de film Scarface, maar iedereen kent wel de referenties als ‘say hello to my little friend.’ Net hoe allerlei scenes aan elkaar worden gebreid is het mooie van zo’n film, de hutsekluts en het samenrapen van allerlei afzonderlijke elementen lijkt me dan ook een verarming.

Mensen luisteren meer en meer naar (klassieke) muziek om de was en de strijk mee te doen. Ironisch genoeg gebeurt dat dus ook met mijn muziek, terwijl muziek voor mij net zo allesconsumerend is dat ik niet anders kan dan er heel gebiologeerd naar zitten luisteren. Het openen van een fysiek album is iets waar veel liefde uit komt en in zit. Die belevenis is ook een van de enige drijfveren voor mij om muziek te maken. Het pakkende van dat fysieke object, de ervaring en het verhaal dat je nooit uit fragmentarische skips op een cloud kan halen. Dan vraag ik me af: ‘Kan ik hier een mooi verhaal van maken? Kunnen mensen hier gewoon een uur naar luisteren en zich in die andere wereld verplaatsen?’

Oud zeer is geen rouwplaat, hoe hard dat ook zo mag lijken door de vele stiltes en het feit dat het over kerkhoven verhaalt. Rouwen deed je eerder in Schaduwland. Deze plaat voelt anders. 

Dit is een overwinning, en dus zeker geen rouw, iets wat ik echt moest uitleggen. Het gaat hier namelijk over oud zeer, oude pijn, het verloop van de tijd die de pijn wat draaglijker maakt. De mensen die op kerkhoven liggen zijn net als ons mensen geweest met ambities, ego’s en dromen, maar liggen daar nu ook maar gewoon in onder de grond. Dat is niet triest, maar helpt je net het leven te relativeren. Het leven wordt scherper door die confrontatie.

Heb je specifieke kerkhoven of graven verwerkt in jouw album?

Jazeker. Van elk nummer weet ik nog precies welk graf of welke zerk. De titels refereren ook naar de zerken zelf, waarvan ik een stukje van de opschriften nam als titel. De zinnen die daarop staan verwerkt zijn soms kitsch, maar kennen ook een zekere schoonheid. Het eerste nummer, “Dezen killen grond,” komt van het oudste graf. Daarom is het ook het eerste nummer geworden. Ik heb het opgenomen op een heel oude, krakende piano, die ondertussen ook al niet meer bestaat. Een zuchtende, steunende, creperende piano.

Een ander bijzonder voorbeeld is een kindergraf, dat het nummer “Uw lied was kort en broos” inspireerde. Zo’n kindergraf is iets heel pakkend en beklijvend. Het is klein en draagt een andere pijn. Zo’n kort leven maar van een kind. Daar heb ik dan “Broeder Jakob” in verwerkt.

Zo’n jong leven wordt dan vereeuwigd in een klein kindergraf, maar ook in jouw nummer, waarin zo’n onvoorstelbaar, stokoud nummer in zit verwerkt. Die contrasterende tijden brengen heel boeiende associaties met zich mee: een soort terugwerkende kracht van een vereeuwiging van een kind dat nooit zo lang het daglicht heeft gezien als het lied zelf.

Inderdaad. Het woord vereeuwiging draagt zo’n leugen in zich. Vereeuwiging is zeer tijdelijk. Het is een vertraging en uitstelling van de tand des tijds, die toch niet zal stilstaan, hoor. Het is voor mij een heel troostende gedachte. Zoals Plato zegt, ‘een dag zonder de dood is een dag niet geleefd.’

Je had het net over stilte en de rol van stilte in de muziek. Wat betekent de stilte in muziek voor jou?

Dat is tegelijkertijd een makkelijke en moeilijke vraag. Het eenvoudige antwoord is dat ik stille muziek maak om stilte te promoten. Er wordt namelijk te vaak muziek gespeeld. Maar dan zijn wij stiltemuzikanten eigenlijk deel van het probleem. Muziek is uiteindelijk soms ook gewoon lawaai. Misschien moeten we dan ook gewoon geen muziek maken. Eigenlijk wou ik initieel gewoon field recordings maken. Kerkhoven zijn voor mij dan ook een soort stiltekuur.

Zo’n kerkhofkuur is heel erg mooi: kerkhoven maken geluid! Er is altijd wel een hond die blaft, vlaggenmasten die tikken, de wind die ruist. Kerkhoven zijn eigenlijk musea voor jaren aan kunst, plekken waar je enorm mooie momenten kan gaan beleven en herbeleven. Als er iets is wat ik hoop te bereiken met Oud zeer, is het dat er net die ene persoon meer naar het kerkhof gaat om de sfeer en het leven daar te gaan beleven.

Kunnen we dan op kerkhoven gaan wandelen met dit album?

Ik zou uw oren niet bevuilen met mijn plaat! Op een kerkhof kan je zoveel mooie dingen horen, dus kan ik enkel maar aanmoedigen om te genieten van het kerkhof zelf.

87 posts

About author
Streep™
Articles
Related posts
FeaturesInterviewsUitgelicht

Interview Murdock: 'Door de keihard evoluerende techniek kunnen we de Rampage-bezoekers elk jaar opnieuw omverblazen'

Het jaar is nog niet eens zo ver gevorderd, maar voor dj-producer en Rampage-oprichter Murdock moet er al heel wat mislopen opdat…
FeaturesInterviewsUitgelicht

Interview Reinel Bakole: 'Ik ben nog op zoek naar mijn publiek'

Zangeres, danseres, kunstenares… de Belgisch-Congolese Reinel Bakole laat zich niet in hokjes plaatsen. De voorbije jaren werkte ze aan het bouwen van…
FeaturesInterviewsUitgelicht

Interview ELOI: 'Spelletjesavonden zijn het nieuwe uitgaan'

De autodidactische producer ELOI stak in 2020 haar kop boven het muzikale water. Zwevend tussen rock, hyperpop en rave bouwde de Franse…

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.