Santiago Felipe

Het was al sinds 2012 geleden dat Björk ons land nog eens aandeed, maar Gent Jazz bracht daar gisteren gelukkig verandering in. In Gent stond gisteren haar enige optreden in de Benelux gepland. Bovendien was het nog eens in een unieke setting op het Sint-Pietersplein, waar slechts enkel de groten der aarde (Prince, Leonard Cohen en Massive Attack) haar voor gingen. Voor de fans was het met andere woorden niet te missen. De support-acts, Klein en Lanark Artefax, waren door Björk zelf uitgekozen.

De Zuid-Londense Klein mengt haar set aan elkaar met collages van pianogeluiden, telefoongesprekken en obscure Nigeriaanse B-films. Dat zou nog iets kunnen worden, maar helaas was het resultaat een nogal onbeduidend rommeltje. Met hun dansjes probeerde het drietal er visueel nog iets van te maken, maar dat maakte ook niet bijster veel indruk, vooral omdat de danspassen behoorlijk wat overtuiging misten en wanneer ze synchroon probeerden te dansen de precisie evenzeer ontbrak. De samples bestonden vooral uit gekletter en gegrom en wisten geenszins te beklijven. Al bij al hing het teveel aan mekaar met gimmicks en insiders en zo vloog het toch wat over de hoofden van de aanwezigen op het grote plein.

De tweede support-act was een stuk sterker, al moesten we in het begin toch weer even slikken. De destructieve elektronica van de Schot Lanark Artefax was in het begin bijzonder chaotisch, met allemaal snerpende en toegeknepen geluiden. Alsof de droids uit het Star Wars collectief een beroerte kregen. Toch begon er gaandeweg zowaar wat meer structuur te komen in zijn set (die hij overigens draaide achter een vaag doorzichtig zwart gordijn) en werd het meeslepend. Tegen het einde begrepen we waarom Björk de man mee had gebracht. Voor een leek die net naar zo’n set begint te luisteren, is het allemaal behoorlijk niche en verwarrend, maar wanneer je er even bij stil staat (of in de mate van het mogelijke op mee wiegt) valt er behoorlijk wat rijkdom uit te halen.

Santiago Felipe

Wie naar toegankelijke, makkelijk te verteren muziek op zoek was, moest gisteren sowieso niet op het Sint-Pietersplein zijn, dat bewees Björk zelf ook wel. De Ijslandse draait intussen al drie decennia mee en heeft behoorlijk wat bekende nummers op haar naam staan, maar enkel daarvoor moest je het als bezoeker niet doen. Haar laatste album Utopia stond centraal. Als intro kregen we een droge tekst te zien, met waarschuwingen over de staat van onze planeet (referenties naar de klimaatakkoorden van Parijs inbegrepen) en een oproep om technologie en ecologie een symbiose met elkaar te laten vormen. De toon was direct gezet.

Björk liep er bij in een blauw verenpak met een krullerig hoofddeksel dat de bovenste helft van haar gezicht verborg. Muzikaal was het echter een stuk gereserveerder dan je met zo’n excentrieke outfit zou verwachten. Qua muzikanten had ze een harpiste, een percussionist en iemand die de elektronische effecten verzorgde in een hoekje van het podium geposteerd, terwijl een zevenkoppig (volledig vrouwelijk) fluitorkest het meeste inhoud gaf aan de sound. Net als Björk kwamen die op via een ronddraaiend decor (dat een wat geïmproviseerd bos voorstelde, maar niet zo heel spectaculair was). Björk zat bij aanvang nog eens in een vaginavormige troon, verwijzend naar de matriarchale samenleving die een grote rol speelde op Utopia en gisteren ook in de introtekst al aanwezig was.

De opgewekte opener “Arisen My Senses” ging gepaard met beelden van ontluikende bloemen en ook voor de rest van het optreden waren de visuals vooral natuurbeelden. Die werden niet gewoon uit een natuurdocumentaire geplukt, de beelden van bossen, bloemen, vogels en berglandschappen waren telkens simulaties, alsof ze uit een videospelletje kwamen. Bij het tweede nummer “The Gate” waren beelden uit de bijbehorende clip te zien. Die geeft een heel goed idee van hoe het er het hele optreden visueel aan toe ging. Het gaf het allemaal een surrealistisch tintje. De muziek paste daar ook bij. Het fluitorkest had iets harmonieus, maar tevens was onderhuids ook altijd spanning aanwezig. Bij een utopia komt er al gauw iets idyllisch en onbezorgd voor de geest, maar dat was niet de sfeer die gisteren werd neergezet. Er was altijd wel een fluitiste die wat uit de pas liep om het allemaal onheilspellender te laten klinken.

Wie voor herkenbare hits kwam, moest het doen met “Isobel” en “Human Behaviour”. Die gouwe ouwes werden uiteraard het warmst ontvangen door het publiek (het lot van elke artiest die al zo lang bezig is). Ook in die nummers eisten de dwarsfluiten een hoofdrol op. Dat werkte best goed en de flow van haar show werd ermee doorgezet. Wel moet gezegd dat voornamelijk “Human Behaviour” daardoor wat drive miste en zo toch een beetje tam overkwam in vergelijking met de originele versie.

De tamheid begon, hoe langer het optreden vorderde, meer en meer te knellen. Het kwam nooit echt los. Een kleine uitzondering was hoogtepunt “Loss”, waar de man achter de elektronica toch nog even zijn ding mocht doen. Björk probeerde dan het publiek wat in gang te krijgen met een dansje die ons zelfs wat aan “Gangnam Style” deed denken (vergeef ons deze vergelijking). Lang duurde dit niet. De overheersende toon gisteravond was terughoudendheid. Björk lijkt voor elke tour een eigen universum te creëren en in deze wereld bleef het allemaal vrij beheerst. Avontuurlijke exploten en experimenten bleven uit waardoor het allemaal wat steriel uit viel. De aandacht van het plein bleef er het hele optreden bij, maar wild werd het logischerwijs ook niet (de intro van “Human Behaviour” dan misschien uitgezonderd).

Santiago Felipe

We kunnen het een beetje jammer vinden dat een artiest die zo veelzijdig is, weinig verschillende kanten liet zien, maar met Björk kan je nu eenmaal nooit voorspellen wat ze gaat doen en ze heeft vermoedelijk ook lak aan de verwachtingen van haar publiek. Dus dan doet ze maar stug haar eigen ding. Als rabiate fans van Homogenic en Vespertine hadden we nog graag iets uit die hoek van haar oeuvre horen passeren (de setlist was toch wel heel onevenwichtig), maar we kunnen niet ontkennen dat we prachtige muziek hebben gehoord. “Pleasure Is All Mine” bijvoorbeeld, of in de bisronde “The Anchor Song” vanop Debut. En Utopia is ook gewoon een heel puik album, dat bleek gisteren nogmaals. Kwaliteit stroomde er zeker van het podium en de hoogtepunten waren toch zo talrijk dat dat we niet met een teleurgesteld gevoel buitenkwamen.  

Setlist:

Arisen My Senses
The Gate
Utopia
Blissing Me
Claimstaker
Isobel
Courtship
Human Behaviour
Tabula Rasa
Pleasure Is All Mine
Wanderlust
Features Creatures
Losss
Sue Me

Encore:

The Anchor Song
Notget