“Misschien grijp ik straks wel opnieuw naar mijn banjo en folkgitaren,” liet Sufjan Stevens optekenen in een interview naar aanleiding van zijn vorig jaar verschenen solo plaat The Ascension. Stevens had er net een verhuis naar The Catskills in New York op zitten en had bij gebrek aan een uitgebreid arsenaal aan instrumenten dan maar een plaat gemaakt op een keyboard en drumcomputer. Niet veel later pleurde hij in één beweging twee en een half uur aan ambient electro op vijf albums als de boxset Convocations en tussendoor werkte hij ook nog samen met zijn stiefvader Lowell Abrams het al even ambient plaatje Aporia af. Ja, het zijn gouden tijden voor Sufjan-fans. Maar toch bleef het knagen: wanneer zou Sufjan terug zijn folkgitaar omgorden?
Wie hunkerde naar melancholische folknummers kon intussen wel zijn gading vinden bij Stevens labelgenoot en ondertussen vriend Angelo De Augustine. In recensies werden Stevens en De Augustine’s subtiele en gevoelige muziek vaak in één adem genoemd en dat was niet geheel onterecht. Luister maar eens naar het fantastische Tomb waar “Tide” zo lijkt te zijn weggelopen uit een Sufjan Stevens-album. Maar de twee heren werden al gauw vrienden en besloten zich samen een maand lang terug te trekken in een farmhouse in The Catskills van New York om aan hun solonummers te werken. Ze raakten aan de praat over hun gedeelde liefde voor film en dan vooral hun jeugdsentiment voor Clash of The Titans met animatielegende Ray Harryhousen. Na het sleutelen en zwoegen aan nummers legden ze een filmpje op om te ontspannen, maar al snel slopen er ook verwijzingen en toespelingen naar die films in hun nummers. Dus besloten ze om er maar een conceptplaat van te maken. Voor we kunnen verdergaan dus alvast een spoiler warning voor de waslijst aan films die hier in een handig overzichtje terug te vinden is. U weze gewaarschuwd.
Sufjan Stevens stond al bekend als een artiest die zijn teksten barstensvol symboliek, verhalen en referenties steekt. Platen als Illinois en Michigan zijn niet alleen muzikale pareltjes maar geven je er ook meteen een dwarsdoorsnede van de Amerikaanse geschiedenis bovenop. De Augustine is dan weer een heel stuk subtieler in zijn taalgebruik en dat blijkt op A Beginner’s Mind een perfecte combinatie met Stevens encyclopedische lyrics. Het duo laat zich er dan wel door inspireren, de films zijn enkel een startpunt voor hun folksongs. Van sommige nummers raad je al snel welke film erbij hoort, maar andere zijn minder voor de hand liggend.
Zo is ook hun keuze aan films helemaal niet voor de hand liggend. Ze hadden de laatste nieuwe Marvel-films kunnen kiezen, zich kunnen storten op onverwoestbare klassiekers of heel sprekende dramafilms. Maar eigenzinnig als ze zijn, leest het filmlijstje als een merkwaardig allegaartje van eighties-klassiekers, horror-cultfilms of misdaadthrillers. Probeer het je in te beelden: Sufjan Stevens en Angelo De Augustine – zowat de twee braafste mensen op aarde – die ’s avonds gezellig in de zetel kijken naar Wings of Desire, The Thing en She’s Gotta Have It. Eerst gezellige filmavondjes houden en de ochtend nadien zeemzoete folkliedjes erover schrijven. Het resultaat klinkt ongelofelijk veel beter dan het concept doet verwachten.
Want net zoals “Tonya Harding” en “Mystery of Love” meer op zoek gingen naar de emoties van een personage en de sfeer van de film, zo pakken ze het ook aan op A Beginner’s Mind. Je krijgt geen hervertelling van de plot maar een uitdieping van thema’s, personages of vragen die het verhaal oproept. Zo blijkt dat het duo een eerder morbide smaak heeft wat films betreft. Met titels als Mad Max, Hellraiser III en The Silence of The Lambs wordt er duchtig wat afgemoord op een filmavondje ten huize Stevens-De Augustine. Maar ook hier is het niet zozeer het geweld dat hen aanspreekt, maar de tragiek erachter (al blijkt Stevens wel een zwakke plek te hebben voor horrorfilms).
Opener en eerste single “Reach Out” doet meteen al watertanden. Terug is die eenvoudige gitaarsound, de samenzang met Angelo De Augustine klinkt hemels en die fantastische melodieën doen je wegdromen. Voor één keer worden die vergelijkingen geduld, want de film Wings of Desire gaat namelijk over een engel die in het grijze Berlijn verliefd wordt op een gewone stervelinge en dus ook van zijn engelenstatus af wilt. Het is niet de rouwende Sufjan Stevens zoals we die op Carrie & Lowell hoorden, en ook niet de uitbundige fanfare die Illinois was, maar een soort liefdeskind van beide stijlen met de niet te onderschatten inbreng van Angelo’s scherpe stem en schrijverskunsten. The best of both worlds zouden we kunnen zeggen, maar op dit album komen zomaar eventjes vier, vijf, of wel tien werelden samen.
Die clash van stijlen wordt nog het duidelijkst op “Lady Macbeth In Chains” en “Back To Oz”. Stemmige strofes wisselen af met uitbundige refreinen en telkens zet het duo je op het verkeerde been. Toch gaan beide nummers over twee kanten van dezelfde munt. In All About Eve droomt Eve om de plaats van Broadwayactrice Margo in te nemen terwijl in Back To Oz de kleine Dorothy maar wat graag terug wil naar die droomwereld van Oz. Maar de weg om die dromen te bereiken is helaas niet geplaveid met gele bakstenen. ‘Two categories tell two different stories / One for ambition and one full of glory / Backstabbing feeds on its own inventory,’ zo klinkt het op “Lady Macbeth”.
‘There’s no place like home’ horen we op “Olympus”. Ware het niet gevuld met uiterst specifieke referenties naar Clash of The Titans (de shoutouts naar Harryhousen, Acrisius en Seriphos) had het nummer net zo goed kunnen verwijzen naar Dorothy’s motto uit The Wizard of Oz, of dan toch die vreemde sequel uit 1984, Return To Oz. “Olympus” begint met een cadans die wat doet denken aan “John My Beloved”, maar barst in de refreinen open tot een prachtig schouwspel dat meer doet denken aan de romance tussen Elio en Oliver in het wondermooie Call Me By Your Name. Gelukkig voor Perseus en Andromeda eindigt het deze keer niet in tranen.
Op “Cimmerian Shade” doet Stevens voor Buffalo Bill wat hij al deed voor seriemoordenaar John Wayne Gacy Jr. in het gelijknamige nummer op Illinois. Samen met De Augustines fragiele stem geven ze een menselijk gezicht aan de psychopaat die van vermoorde vrouwen een pak wil maken. ‘I just want you to love me, I just wanted to change myself,’ horen we de moordenaar uit Silence of The Lambs smeken, waarna hij zich tot de regisseur richt: ‘Fix it all, Jonathan Demme.’ Hoewel de film destijds overladen werd met (vijf!) oscars kreeg die overwinning vooral bij het LGBTQ+ publiek een bittere nasmaak. Demme zette het personage van Buffalo Bill immers neer als een gewetenloze transseksueel en schoffeerde daarmee heel wat mensen die hun eigen verhaal plots afgebeeld zagen als een weg naar psychopathie. Stevens en De Augustine proberen met hun nummer toch een doekje voor het bloeden aan te bieden, en wat voor een wondermooi doekje is dat. Hun twee stemmen en twee gitaarlijnen schurken zich heel dicht tegen elkaar en met nog een subtiele piano en synths op de achtergrond krijgt het nummer een fragiel maar toch hoopvol gevoel.
Wat eerder op A Beginner’s Mind kruipt het duo op “The Pillar of Souls” in het hoofd van de befaamde Pinhead uit de Hellraiser-reeks, al blijkt het al snel dat het daar niet zo leuk vertoeven is (‘It’s all flesh in my mind’). Uit de misdaadthriller Point Break blijken ze dan weer wat surferwijsheden opgedaan te hebben. ‘Uncut kilograms, two dead in the ambulance. Life was just a new way to die,’ klinkt het zo op “Beginner’s Mind”. Ook zombieklassieker Night of The Evil Dead wordt in de versie van Stevens en De Augustine ontdaan van al zijn angsten; ze gaan op zoek naar de mens achter de zombie. “You Give Death A Bad Name” heeft, op die vette knipoog na, helemaal niets te maken met de wereldhit van Bon Jovi en kon er ook muzikaal niet verder vanaf staan. Voor de lyrics heeft Sufjan dan weer leentje buur gespeeld bij zijn eigen nummer “The Runaround” uit Aporia.
Het contrast tussen films en nummers kon hier niet groter zijn. Waar de films bol staan van de agressie en testosteron, schakelen Stevens en De Augustine wat versnellingen terug en blinken ze uit in hun soberheid. “Beginner’s Mind” en “(This is) The Thing” zijn beide fijne en bescheiden pianostukjes waarbij de heren elk een nummer voor hun rekening nemen. Met echoënde stemmen en galmende piano lijken “The Pillar of Souls” en “Lost In The World” dan weer nog het meest op b-kantjes van The Ascension. “Murder and Crime” lijkt dan wel de titel van een deathmetalnummer, in de handen van Stevens en De Augustine is het een hartverscheurend en pijnlijk relaas van een gebroken man. In Mad Max verliest stoere bink en notoir antisemiet Mel Gibson zijn vrouw en kind aan een ultragewelddadige bikerbende maar weet hij zich toch recht te houden en zint hij op wraak. Maar Stevens en De Augustine zijn meer geïnteresseerd in de zware emotionele tol van zo’n praktijken dan in het aantal bikers die hij van de weg rijdt.
Stevens en De Augustine’s grootste verdienste is dat, ondanks de gimmick van elke song te baseren op een film, het idee gewoon een steengoede folkplaat oplevert. Het duo vult elkaar perfect aan en geeft elkaars muziek nog net dat tikkeltje extra. Wie na het zien van de überamerikaanse chearleaderfilm Bring It On Again met een ijzersterk nummer als “Fictional California” op de proppen kan komen, heeft echt gouden vingers. Ondanks dat de invloeden uit zoveel verschillende films, stijlen en verhalen komen, klinkt A Beginner’s Mind toch heel compact en eenduidig. Hoe eclectisch de filmlijst ook is, hij resulteert gelukkig niet in een bont allegaartje aan songs.
Maar hoewel die diversiteit een grote troef is, is het misschien ook wel het grootste minpunt aan dit fijne plaatje. Zowel Sufjan Stevens’ als Angelo De Augustine’s werk hebben vaak overkoepelende thema’s en rode draden doorheen hun albums, die er steeds voor zorgen dat zowel muziek als thema één sterk geheel vormen. Dat grote geheel ontbreekt nu wat in A Beginner’s Mind, maar er valt nog meer dan genoeg te genieten van de veertien kleine maar prachtige nummers. Stevens en De Augustine zijn een fantastisch duo dat elkaar eindelijk gevonden heeft in een gemeenschappelijke liefde voor muziek en film. En op deze manier heeft Sufjan Stevens opnieuw een folkgitaar in zijn handen gehad – daar kunnen wij alleen maar heel gelukkig om zijn.
