© Thomas Richard Mertens
Tom Helsen is terug, terwijl hij nooit is weg geweest. Met de release van een plaat én een boek heeft hij volop de aandacht te pakken. Terwijl het hem daar juist niet om gaat. In een boeiend gesprek vertelt Tom waar het wel om gaat in het leven en in de muziek.
Hij zit ontspannen in de kamer. Op de bank achter Tom is een pluchen pinguïn zichtbaar. ‘What’s With The Penguin?’, zou dus een goed openingsvraag zijn. Maar laat dat nu ook de titel zijn van zijn nieuwe plaat. Die, niet toevallig, op dezelfde dag uitkwam als zijn boek Zin om je Tom Helsen. Alle boek- en plaatstukjes vielen daarmee op hun plaats. Iets wat ook voor het leven van Tom Helsen lijkt te gelden. Welbespraakt als hij is, gaat hij er goed voor zitten om zijn leven, carrière, plaat en boek aan elkaar te praten. Beginnend bij hoe hij zich nu voelt. ‘Goh, Ik zit in een totaal ander universum dan ik altijd gezeten heb. Ik zie de dingen anders, ik voel de dingen anders. Vroeger werd er een zwaarte gegeven aan releases door de mensen rond je. En ga je erin mee. Maar ik heb geleerd dat het allemaal onbelangrijk is. Maar pas op hé, ik ben zeer dankbaar als iets goed gaat. Maar ik ben gewoon blij dat ik me nu goed voel, hoe ik in het leven sta.’
Boek en plaat zijn twee afzonderlijke objecten, of projecten. Die echter beide zijn ontsproten aan het brein en het gevoel van één persoon en dus wel iets met elkaar te maken moeten hebben. ‘Daarom ben ik blij dat ze op één dag zijn uitgekomen. Ik heb drie jaar aan de plaat gewerkt. En aan het boek heb ik eigenlijk vijf jaar in mijn hoofd geschreven. Maar uiteindelijk heb ik er maar twintig uur écht aan geschreven. Toen was het klaar.’ Het gesprek gaat op een natuurlijke manier eerst in de richting van het boek. Misschien ook maar goed, want dan is de plaat wellicht ook beter te plaatsen. In de inleiding van Zin om je Tom Helsen is Tom meteen heel duidelijk: ‘Dit is een boek over hoe ik in het leven sta. Ik breng voor het eerst echt mijn verhaal. Van hoe ik gegroeid ben van iemand met zelfmoordgedachten naar iemand die geleerd heeft gelukkig te zijn.’ Tom wil met zijn boek niet overtuigen, maar delen. ‘Als iemand op een andere manier naar zichzelf gaat kijken en zich iets minder slecht voelt of minder stress ervaart, dan is het boek voor mij al geslaagd. Al is het maar één iemand.’ Maar het zijn er veel meer. ‘Het boek is nu al een tweede druk gestart. Dat is waanzin. Dat had ik niet verwacht.’
Het boek bleek tevens de redding voor de plaat. ‘Tot het boek was het met de plaat helemaal gedaan: geen radio, geen pers die geïnteresseerd was, niks. Terwijl het een van mijn beste platen is, vind ik. Door het boek zijn opeens alle poorten open gegaan. Het ene interview komt na het andere….’ Wat zegt dat, Tom? ‘Dat het niet gaat om de muziek, maar om een profiel. Dat je een verhaal te vertellen hebt buiten je muziek. Het verhaal moest een haakje hebben, zogezegd. En dat werd dit boek. Om het samen met de plaat uit te kunnen brengen, vertelde ik mijn promotor dat ik het versneld zou schrijven. Dat was ergens in mei…’ Hij schreef het in vijf dagen. ‘Vervolgens heeft uitgeverij Manteau hemel en aarde verzet. En nu is alles op zijn plaats gevallen: het boek is er en er zijn opeens veel interviews. En ineens krijgt de plaat ook meer aandacht…’ Wat vindt Tom daarvan, dat het zo is gegaan? Hij verwijst naar het boek en naar de manier zoals hij zijn depressie heeft overwonnen. ‘Het is een bewijs van het vertrouwen in jezelf. Mijn geluk ligt in mijn werk en niet in de uitkomst van mijn werk. Kijk, ik heb kei- en keihard gewerkt. Ik heb drie jaar lang vijf uur per dag geschreven. Ik heb mijn volgende plaat zelfs bijna af. Maar ik heb daar geen aandacht aan besteed. En ik heb de uitkomst los gelaten. En dan zie je dat het universum aan de slag gaat met rare kronkels en dat de puzzel tezamen valt. En dat is exact wat er nu aan het gebeuren is. Dat volste vertrouwen in de toekomst is mijn grootste kracht.’
© Thomas Richard Mertens
Toekomst kan echter niet los worden gezien van verleden. En dat verleden is bij Tom Helsen turbulent. Hij kende grote roem in het eerste decennium van deze eeuw, maar kwam vervolgens in een zware depressie. Dus stel dat we dit interview tien jaar geleden hadden gedaan…. ‘Toen was ik doodongelukkig van binnen. Ik wou letterlijk dood. Juist op een moment dat ik grote successen heb gekend en veel geld had verdiend. Ik had gewoon alles. Zo zie je maar.’ Tom vertelt heel indringend. ‘Ik zat toen ook in het programma ‘Liefde voor muziek’. Dat zijn ze nu elke week weer aan het uitzenden bij VTM. Daarin zie je mijn tien jaar jongere ik. Iemand waaraan je niets kunt zien. Iemand die luid en grappig is, die alle aandacht naar zich toe probeert te trekken. Iemand die onnozel aan het doen is, maar doodongelukkig is. Dat is heel schrijnend om te zien. Daarmee is die heruitzending van ‘Liefde voor muziek’ een soort beeld geworden bij mijn boek. Je ziet daar een Tom die een soort onrust uitstraalt. En die er nu gelukkig niet meer is.’
Ergens ging bij Tom de knop om. ‘Roem was voor mij heel belangrijk om te weten dat het allemaal onbelangrijk is. Het is leeg. Je leert er niks van. Je wordt er geen betere mens van, geen slimmere mens. Roem is een gevolg van het succes dat je met muziek hebt. Daar kies je niet voor. Dat overvalt je. Maar ik zou nooit staan waar ik nu sta, zo gelukkig zijn, als ik dat allemaal niet had meegemaakt. Het is wat het moest zijn in mijn geval.’ Tom leunt tevreden achterover. ‘Kijk, ik was zeventien jaar. Ik had een gitaar in mijn handen en had nog maar één akkoord gespeeld. Maar dat gevoel is nu met negenenveertig jaar nog steeds hetzelfde. Dit is het. Het zijn de andere mensen die in jouw plaats bepalen of iets waardevol of goed is. En ze gaan je in een bepaalde richting duwen. Ik heb ze dat nooit kwalijk genomen. Maar ik heb hun mening wel waarde gegeven. Ik heb er naar geluisterd. En dat moet je niet doen. Het was een leerschool. Nu is het gewoon oren dicht.’
Een nieuwe fase lijkt aangebroken. ‘Ik heb het gevoel dat het muzikaal voor mij nog moet beginnen. Ik vertrek nu vanuit een punt van rust. En vanuit een punt waar ik genoeg ben. Dat is de belangrijkste zin van het boek: Ik ben genoeg. Ik moet niets bewijzen en ik ben gelukkig met wat ik nu heb. En als je van daaruit vertrekt om de wereld te veroveren, wat mijn plan is. Iedereen mag dan lachen, maar dat vind ik niet meer erg. Het gaat erom wat ik geloof, wat ik voel, waar ik naar toe wil gaan. Het vertrekt bij mij vanuit een plaats van schoonheid en liefde en creativiteit. Dat is een ervaring die ik nog niet heb meegemaakt. En falen bestaat niet meer in mijn leven. Ik heb gewoon ervaringen.’
Tom is de kunst van het vertellen duidelijk nog niet verleerd. Dat blijkt maar weer in dit gesprek. Maar kunnen wij zijn verhaal ook terug horen in de nieuwe plaat, What’s With The Penguin? Hij denkt even na. ‘Andere mensen zeggen dat ik op een meer relaxte manier zing. En dat ze mij nog nooit zo goed live hoorden zingen. Dat komt omdat ik rustiger op het podium sta. Ik geef alles meer ruimte. En dat doe ik ook op de plaat. Ik heb daar dan ook drie jaar de tijd voor genomen. Veel is live ingespeeld. Dat voel je. En de teksten zijn vaak in één lange take op plaat terecht gekomen.’ Daarbij gaan de credits ook naar producer Koen Renders. Tom lacht: ‘Koen heeft niet die grote mond en zelfverzekerdheid die ik heb. Dus ik moet het maar eens zeggen: zijn invloed op de plaat was gigantisch. Alle arrangementen, alle blazers, alle strijkers, alle piano’s, alle elektrische gitaren, alle xylofoons, alle programmeringen… gewoon alle dingen zijn van zijn hand. Natuurlijk in samenspraak, want ik bepaal uiteindelijk exact wat waar staat. Maar hij maakte alle arrangementen. Dat is zijn grote kracht. Daarom is er op deze plaat bijvoorbeeld zoveel ruimte voor strijkers op de voorgrond.’
© Thomas Richard Mertens
De teksten zijn uiteraard van Tom zelf. Gezien de leermomenten uit zijn boek, denkt hij daarbij niet meteen aan de luisteraar. ‘Rick Rubin heeft eens gezegd: ‘Bij het maken van een song, bestaat de mening van de luisteraar niet. Die komt altijd pas op de tweede plaats.’ Dat klopt. Want als ik dat wel zou doen, dan ben ik mezelf aan het verloochenen. Dan kan ik niet mijn beste werk maken. Maar ondanks het feit dat ik het gewoon doe, is het natuurlijk leuk als de luisteraar er uiteindelijk wel door geraakt wordt. Dat iedereen met zijn eigen oor luistert en voor zichzelf interpreteert. Ik schrijf immers heel universeel. Ieder kan er het zijne in vinden.’
Hoe universeel dan ook, op What’s With The Penguin? draait het om liefde, om ‘love’. ‘In de helft van de songtitels komt het woordje ‘love’ voor, dus ik had de plaat ook zo kunnen noemen. Het is een ‘love’ in al zijn vormen: positief, maar ook als de haar in de boter. Ik heb het woord ook op mijn borst laten tatoeëren, in spiegelbeeld.’ Hij toont het met enige trots. ‘Maar ‘love’ is eigenlijk de samenwerking met Koen. Het is de tijd waarin ik de liefde heb terug gevonden voor het opnemen. En de liefde om weer te gaan zingen in het Engels. Dat doet me toch meer dan dat ik in het Nederlands zong. Maar je moet ‘love’ dan wel zo kunnen zingen dat het niet cheesy overkomt. En dan mag iedereen dat woordje lezen zoals hij of zij het zelf wil.’
Het album heet echter niet ‘Love’, maar What’s With The Penguin?. Dit is de running gag die verwijst naar de pinguïn die steeds opduikt in het artwork en videoclips. Ook in de kamer van Tom zit deze poolbewoner, toevallig of niet. We laten hem links liggen, of zitten, en gaan nog even dieper op de plaat zelf in. Die met negen songs en amper 27 minuten aan de korte kant is. ‘Noel Gallagher zei het al eens: ‘I hate fillers’ En dat heb ik net zo. Je kunt wel vijftien songs op plaat zetten, maar het gaat erom dat je de allerbeste kiest. En niet gaat voor de opvulling.’ What’s With The Penguin? opent met “Daisybel”, een song waarin flarden van zijn boek te ontwaren zijn: ‘A girl called Daisybell made a promise to the world – She will try to love herself – In anyway she can – (…) the only way is love.’ ‘Ja’, beaamt Tom, ‘Het een van de weinige songs die zo’n duidelijke relatie heeft met het boek. Dat is waar. Maar ik heb het als opener gekozen vanwege die vioolintro. Die triggert zo hard! Dat moest als eerste op de plaat!’ Die plaat sluit acht songs later af met “Long & Lonely Summer”. Volgens Tom ‘een echte klassieker. Daarom is het de slotsong geworden. Die past zo goed bij mij. Hoewel je dat natuurlijk ook kunt zeggen van “She’s Like a Sunday”. Dat is zo’n vrolijke popsong waar men mij van kent. Maar het zijn eigenlijk allemaal wel songs die goed passen bij wie ik ben en hoe men mij kent.’
De uitkomst lijkt dus niet veel te zijn veranderd: de plaat What’s With The Penguin? klinkt als een echte Tom Helsen. Het proces was echter totaal anders. Dat beschrijft hij zeer persoonlijk in zijn boek Zin om je Tom Helsen. Plaat en boek hebben als objecten misschien niet zo veel met elkaar te maken. Maar het boek geeft inzicht in de mens achter de muziek. En geeft de plaat weer die aandacht die alle platen van Tom Helsen verdienen. ‘Maak wat je zelf het mooiste vindt, waar je het meeste achterstaat. Hoe dichter je bij jezelf blijft, hoe mooier het resultaat zal zijn. En dat voel ik zowel bij de plaat als bij het boek.’ Tom Helsen heeft gesproken…
Tom Helsen stelt zijn album What’s With The Penguin? voor op 11 oktober in de Ancienne Belgique te Brussel.
Facebook / Instagram / Website
