Sommige artiesten doen er alles aan om de spotlights op te zoeken, anderen vertoeven liever wat in de luwte en komen vooral buiten om hun muziek te promoten. Nog anderen verafschuwen dan weer de aandacht die bij hun status komt kijken. En dan heb je de Haïtiaans-Amerikaanse Mach-Hommy. De anonimiteit waarin hij vertoeft, is tegenwoordig bijna ongezien. Zelfs op MF Doom en de mannen van Daft Punk of Slipknot kunnen we op zijn minst een naam plakken, en dat was nog voor de tijd we allemaal terminaal online waren en we de privéjets van onze favoriete artiesten live konden volgen. Het mysterie waarin de rapper zichzelf hult is een levenswerk: er bestaan heel weinig foto’s van hem zonder gemaskerd of gesluierd gezicht, hij is nauwelijks aanwezig op sociale media, zijn echte naam kent niemand, het is verboden transcripties van zijn teksten te maken en de helft van zijn discografie is enkel te beluisteren op obscure vinyl die soms voor een paar honderd dollar op zijn site te koop zijn.
In de zeldzame interviews die hij geeft, praat Mach-Hommy nauwelijks over zichzelf of herhaalt hij wat er toch al over hem geweten is: dat hij deels opgegroeid is in Haïti’s hoofdstad Port-Au-Prince, of dat hij door de jazz die zijn grootvader en de folk die zijn vader speelde muzikaal werd opgevoed. Liever heeft hij het over de politieke toestand in zijn thuisland of de waarde die artiesten aan zichzelf zouden moeten toekennen. Wie hem toch voor het blok zet en vlakaf vraagt wie zijn invloeden zijn, krijgt Dostojevski, Malcolm X of Thomas van Aquino voor de voeten geworpen. En enfin, als het echt over muziek moet gaan, wil hij Mobb Deep nog net vermelden. De man is zo ongeveer het grootste mysterie dat de hiphopwereld rijk is.
#RICHAXXHAITIAN is de conclusie van een los samenhangende tetralogie van albums dat Haïti als overkoepelend thema gebruikt. De reeks begon in 2016 met HBO (Haitian Body Odor), waarna het gevierde Pray For Haiti volgde in 2021 en na Balens Cho in 2022 volgt nu dus het slotstuk. Mach-Hommy prijkt prominent op de cover, de vlag van Haiti zoals altijd rond zijn gezicht gewikkeld, L’Union Fait La Force in vol ornaat langs zijn kaaklijn. De focus ligt deze keer minder expliciet op zijn thuisland, maar het wordt eerder als motief aangewend, de teksten doorspekt met korte verwijzingen, interludes van discussies over de volatiele situatie op het eiland (“XEROX CLAT” en “AUX BON PARFUMS”) of knipsels van nieuwsfragmenten die de heersende anarchie schetsen (“COPY COLD”). Als deel van de diaspora voelt de rapper hem deels verantwoordelijk voor het herstel van de stabiliteit van Haïti. Getuige ook de trust fund die hij opstartte toen Pray For Haiti uitkwam: alles wat dat album opbracht, ging rechtstreeks naar ontwikkelingsprojecten met de bedoeling de jongeren daar kansen te geven, ondanks de onmogelijke omstandigheden.
Zoals we van hem gewend zijn, rapt Mach over stoffige beats met samples die elkaar in obscuriteit naar de kroon steken. Hij nodigt vooral bekend volk uit, met onder andere Quelle Chris en Griselda-producers SadhuGold en Elijah Hooks achter de mengpanelen en Your Old Droog, Roc Marciano en Tha God Fahim in het opnamehokje. Een kransje favorieten uit de onderstroom dus, een beproefde combinatie waarvan je op voorhand al met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid kan voorspellen dat dit zou werken. En dat doet het voor het grootste deel ook. Alleen Your Old Droog gaat nogal de mist in op “Empty Spaces”, met een verse die beter in de studio was gebleven of zelfs gewoon nooit geschreven had moeten worden (‘Motherfuckers be having that dog in ‘em / but it’s another dog raping ‘em’, iemand?). Quelle Chris vergaat het beter: hij zet de lijnen uit op “COPY COLD” en laat Mach en The Roots-MC Black Thought hun duivels ontbinden terwijl hij hun scherpe raps onderschrijft met subtiele strijkers en een bedaarde pianoloop. “SONJE” geeft een gelijkaardige hoofdrol aan de piano, dit keer van de hand van Georgia Anne Muldrow, net als “SAME 24”, waar de luxueus sprankelende arpeggio’s die over een lome drumpartij en een etherisch koortje klateren het perfecte landschap vormen voor een achteroverleunende Hommy en Big Cheeko.
Een album van een rapper met Griselda-banden kan uiteraard niet meer zonder Conductor Williams. De producer uit Kansas City neemt enkele beats voor zijn rekening, waaronder die voor zowel opener “(…)” als “HOLY____” , het laatste nummer. “SUR LE PONT D’AVIGNON (REPARATIONS #1)” wordt ook voorzien van een ‘CONDUCTOR!’-tag, aangevuld met de zware saxofoon van Sam Gendel en een geweldig refrein waarin Mach-Hommy monotoon dreunend het bekende deuntje interpreteert waar het nummer zijn titel aan ontleent. Niet elk nummer op #RICHAXXHAITIAN krijgt een hook – de meeste zijn te kort om naast een paar verses ook nog ruimte te vinden voor een refrein – maar waar er wel een is, etaleert Mach hoe achteloos hij een catchy melodie uit zijn mouw schudt. “LON LON” haakt zich moeiteloos achter je oorschelp, “POLITickle” bijt zich vast met een tekst over het International Monetary Fund. In datzelfde nummer rapt hij ‘White phosphorus fell on civilians in Gaza / Troglodyte squadron yelling epithets in they jargon’. Hoe beter je naar dit album luistert, hoe meer je op dit soort observaties stoot. Mach-Hommy schrijft teksten waar je eindeloos in kan graven. En zoals hij zelf zegt: ‘Greatness is mined, that shit ain’t never on the surface’. Iedere luisterbeurt van #RICHAXXHAITIAN botst op nieuwe goudaders.
Afsluiter “HOLY____” opent met zijn orgelakkoorden de deuren van de kerk, aangevuld met een funky baslijn. Er volgt nog maar eens een hook van hoog niveau, al valt aan de christelijkheid van ‘Praise the Lord and pass the ammo’ toch te twijfelen. Het is maar welk testament je verkiest. Na de laatste hook doet Mach ons, begeleid door een koor en hemelse strijkers, finaal naar de gouden poorten stijgen. Symbolischer kan het niet, deze rapper zweeft hoog boven de rest uit.
De enige echte misstap die Mach-Hommy op dit album begaat is de titeltrack met 03 Greedo en Kaytranada (die trouwens ook Haïtiaanse roots heeft). Nochtans is het een samenwerking volgens het boekje: stuiterende basdrums, hihats die altijd net naast de beat vallen zoals enkel Kaytra dat kan en twee verses waar Hommy met de vlammenwerper over raast. Op het nummer zelf niks aan te merken, maar het is een complete stijlbreuk met de rest van de tracklist, zowel op muzikaal als tekstueel vlak. 03 Greedo onderstreept dit nog eens op het (nochtans uitstekende) refrein als hij ‘House up on the hill / Flawless diamonds, cars you can’t afford’ zingt over een gepolijste clubbeat. Het is een overwinningsrondje dat plompverloren in het midden van dit album opduikt en daar niet echt op zijn plaats is. Als losse single of bonustrack had dit nummer beter uit de verf gekomen.
Dit terzijde is #RICHAXXHAITIAN hiphop van een zelden gezien niveau. Het heeft alles wat een rapalbum nodig heeft: intelligente teksten, eindeloos gevarieerde flows, sterke gastbijdragen, coherente, maar gevarieerd beatkeuzes, wat je maar wilt. Mach-Hommy bevestigt op weergaloze wijze zijn reputatie als koning van de underground. Hem een rapper noemen is hem tekortdoen, dit is een album van een auteur op de top van zijn kunnen. Geef hem zijn kroon. Dat staat goed met een bandana.
Ontdek “SONJE”, ons favoriete nummer van #RICHAXXHAITIAN, in onze Plaatje van de Plaat-playlist op Spotify.
