Tool - Fear Inoculum (★★★½): Een buffetmaaltijd van het huis

Het nieuwe album van Tool klinkt alsof het tien jaar geleden is gemaakt, en dan in het maanlicht heeft liggen rijpen. De excentrieke band maakte zijn opgang in de jaren negentig te midden van metalvernieuwers zoals Faith No More en Korn. Hun eerste twee albums zijn klassiekers en tegelijk onovertroffen staaltjes originaliteit. De twee volgende zijn wat beheerster en kennen een schijnbare rationalisering van enkele controversiële thema’s, tot grote vreugde van New Agers en occasionele druggebruikers. Tool lijkt niet meer verder te kijken dan wat ze in 2006 al deden; tot zover hun imago van radicaal vrijdenkers. We erkennen echter dat deze plaat, net als al hun vorige, de beste ooit is, indien we ze stoned zouden beluisteren in een onbelichte kamer.

Het album begint met de titeltrack, tevens de enige single, “Fear Inoculum”. Tool bleek de voorbije jaren een meester in plagen en maskeren. Net zoals hun beste nummers geven ze hun geheimen enkel prijs in een sluier van cryptiek en mysterie. Dit leidde ertoe dat ze op de hoofdpagina van elk vaktijdschrift konden rekenen, enkel door te fluisteren dat er misschien werd nagedacht om aan een nieuwe plaat te beginnen. “Fear Inoculum” is eigenlijk de fysieke voortzetting van dit lucratieve spel met ons, de luisteraars. In de eerste tien minuten bruisende en langverwachte glorie wordt een profetie vervuld en een van de oudste internetmemes gebroken. Het nieuwe werk is goedgekeurd en betert kennelijk met elke luisterbeurt.

De volgende 45 minuten is het even twijfelen of we met drie dan wel vijf nummers te maken hebben. Een blik op de tracklist leert dat het er vier zijn. Moeilijker wordt het echter om te bepalen waar we in de fout gingen. In elk geval is het hele album een monolithisch labyrint, waar theoretici even zoet mee zullen zijn. Neem je “Vicarious” en je “Rosetta Stoned” uit 2006 en mix je ze in een blender, dan krijg je ongeveer het goedje waar we mee te maken hebben. De fans zijn ongetwijfeld verrukt bij deze gedachte, maar wij missen nog iets. Zanger Maynard Keenan is een meester in suspense, maar nu is hij zo bedreven dat hij ons niet eens de ontknoping gunt. De plaat mist de opwinding van “Fortysix & Two” of “Sober”. Er schuilen mooie démarrages in “Fear Inoculum” en “7empest”, maar de vier middenstukken hebben allemaal crescendo’s die zonder resolutie overgaan in het volgende segment. Dit zouden even goed tien songs kunnen zijn of gewoon één uitvoerige constructie.

Ook de huisstijl van Tool lijkt stilaan een gedefinieerde moes geworden. Daartoe behoren riffs van op- of aflopende noten, verwarrende maatwissels, geheimzinnige vocals en gecompliceerde percussie. De band neemt de tijd om hun creatieve complexen uit te drukken en verkiest oosterse en industriële invloeden boven de oppervlakkige praal van bijvoorbeeld shredgitaristen. Dit lijkt bewonderenswaardig, maar is in feite ook slechts een vorm van muzikale gymnastiek.

Ondanks alles slaagt Tool erin een compositie uit te brengen die niet teleurstelt. De lat ligt hoog, de verwachtingen misschien iets lager, maar Tool weet er nipt doch gericht over te springen. In elk geval hoeven we ons telraam niet boven te halen om de maten à la Fibonacci te ordenen. Ofschoon we het de samenzweerders nog niet gevraagd hebben, zij zullen altijd theorieën klaar hebben om deze band de hemel in te prijzen. ‘We are all one spark,’ zingt Maynard Keenan in “Pneuma”, zodat de band toch de troon behoudt van onze favoriete pseudo-spirituele band. De laatste twee nummers zorgen terug voor leven in de brouwerij, eerst met de elektronische drumsolo “Chocolate Chip Trip”. De hoop vergroot dat Tool misschien ooit een elektronisch opus durft te maken. Een Kid A zeg maar, zij het behoedzaam. Het crowd please-gehalte op deze plaat is hoe dan ook hoog genoeg.

Velen vinden het wellicht waanzinnig dat de meest geanticipeerde metalband ooit geen haar veranderd is, maar de facto heeft Tool nu het label ‘progmetal’ verloren. Wie in z’n vrije tijd graag aan etikettering doet, luistert beter naar echte innovators, zoals Gojira of TesseracT. Progressie heeft te maken met groei en hervorming, net hetgene dat Tool niet meer herbergt. Wel kan je meer dan een uur lang een geperfectioneerd stuk polymetriek aanschouwen. Je hoort elke combinatie van drums in elke mogelijke volgorde, vlekkeloze productie en een overvloed aan riffs: meermaals dezelfde maar dan achterstevoren, of half zo traag, met wah of net een derde sneller. Wie houdt van Tool krijgt een hele buffetmaaltijd Tool.

Facebook / Instagram / Twitter / Website