Wie David Byrne zegt, denkt meestal eerst aan zijn band Talking Heads. De groep maakte furore eind jaren 70 en begin jaren 80 en schonk ons onmiskenbare klassiekers als “Psycho Killer” en “Once In A Lifetime”. Na de split van Talking Heads begon Byrne aan een nog opmerkelijker parcours. Hij bewees meer te zijn dan enkel de frontman van Talking Heads en werd een gevierd producer, fotograaf, schrijver en regisseur. Byrne wist zo terecht een plaats te bemachtigen tussen de groten der aarde. Maar goed, genoeg op de loftrompet geblazen, want na veertien jaar schenkt het genie in Byrne ons opnieuw een soloplaat die American Utopia mag genoemd worden.
Het eerste nummer, “I Dance Like This” is al meteen opmerkelijk. Byrne klinkt qua zanggeluid zowaar als Johnny Cash in zijn nadagen. Erg fragiel en spelend op het gevoel. Dat staat in schril contrast met wat volgt, want plots zijn daar de psychotisch klinkende uptempo beats van de hand van Oneohtrix Point Never. Byrne zelf drukt zich op een haast robotachtige manier uit. De bijzondere afwisseling tussen beide stijlen zal niet door iedereen gesmaakt worden, maar het klinkt op zijn minst erg boeiend en prikkelt onze nieuwsgierigheid. Een nummer dat ongetwijfeld een breder publiek zal aanspreken is “Gasoline And Dirty Sheets”. De zwoele tropische beats, de gebroken stem van Byrne en het catchy refrein pakken ons helemaal in. Een luchtig klinkend nummer, met een donkere tekst, die het contrast tussen rijk en arm bespreekbaar moet maken.
“Everyday Is A Miracle” ligt perfect in lijn met het vorige nummer. Byrne brengt deze keer een poëtisch hoogstaand cynisch lied, die de wereld bekijkt vanuit het standpunt van een kip. Jazeker, een kip. We raden je aan om zeker eens de lyrics op te gaan zoeken. Met een refrein als ‘Everyday is a miracle, everyday is an unpaid bill’ laat hij je een paar seconden zweven en terug met je voeten op de grond staan. Ongezien grappig en erg relativerend.
Dat Byrne zijn album tot American Utopia heeft gedoopt, verrast ons niet als we “Dog’s Mind” onder de loep nemen. Byrne laat ons inbeelden dat wij mensen als honden leven in een zorgeloze en gelukzalige wereld. Een duidelijke utopische metafoor als het u ons vraagt. “Dog’s Mind” is niet alleen tekstueel erg zweverig, ook muzikaal brengt het ons naar hogere sferen. Dit door handig gebruik te maken van lang uitgerekte synths, die ons terug doen denken aan de tijd dat we onze eerste communie deden. Amen.
Als “Dog’s Mind” al de bedoeling had om aan het lachen te brengen, dan is “This Is That” er eentje die ons triest achterlaat, maar niet in de negatieve zin. Verwacht geen muzikale wonderen van de gecompresseerde synths. Het is de stem van Byrne die de protagonist is. Een stem die je de gedachten van een oude ziel wil laten voelen. Diezelfde breekbare stem heeft ook bij “Bullet” een vertellende functie. Byrne neemt je mee op een reis van een kogel die recht door een lichaam scheurt. Een boeiend perspectief en opnieuw hoogst origineel.
Ondanks Byrne’s status van superster, is er op American Utopia zelf plaats gemaakt voor wat zelfspot en onzekerheid. Op “Doing The Right Thing” toont hij zich van zijn kwetsbaarste kant. Zo schetst hij zichzelf als een man die iedereen weet te imponeren, met ruimte voor onzekerheid ‘I’m deep into the local cuisine / let me show you my latest CD / I hope you appreciate?’ “Doing The Right Thing” is een dynamisch nummer die gebald staat van de theatraliteit, door onder andere gebruik te maken van strijkers en delay-effecten. De plotse inmenging van elektrobeats is opnieuw onverwacht en ligt volledig in lijn van hetgeen wij reeds gehoord hebben.
Byrne stak zijn voorliefde voor non-westerse beats nooit onder stoelen of banken. Dat was op American Utopia al te merken bij “Dance Like This”, maar ook bij “It’s Dark Up Here”. Nummers die bij momenten vervreemdend klinken, door de bijzondere combinatie van het lage stemgeluid en vrolijke dansbare beats. Ook het geestige “Everybody’s Coming To My House” mag daar bijgerekend worden. Die titel is overigens een verwijzing naar de muzikale samenwerkingen die Byrne had om dit album te kunnen maken. Producer Rodaidh McDonald (The xx, Adele), producer Patrick Dillett (Nile Rogers, Sufjan Stevens), drummer Joey Waronker (Atoms for Peace, Beck) zijn slechts enkelen die een stap in zijn fictieve huis mochten zetten.
De intussen 65-jarige David Byrne brengt met American Utopia een gewaagd en eigenzinnig album die de grenzen van zijn mogelijkheden verder aftast, zonder dat het te veel op een experiment begint te lijken. Dat hij dit weet te flikken op pensioengerechtigde leeftijd is heel bewonderenswaardig te noemen. De bij wijlen gewaagde songstructuren en ongeziene grappige tot cynische teksten geven ons een kijk in het hoofd van een muzikaal genie. Ook de plaatsing van de songs is erg clever, want zo sleept hij je mee van de ene emotie in de andere. Van ééntonigheid is er geen sprake, want het blijft een boeiend luisterspel tot het einde. Met American Utopia bewijst Byrne dat hij na veertien jaar nog steeds relevant is als solo artiest en dat kunnen we alleen maar toejuichen. American Utopia is zeker geen doordeweeks album en zal vermoedelijk niet in alle hitlijsten komen te staan, maar daar ligt Byrne al lang niet meer wakker van.
