De Hyundai Mercury Prize 2017: een avond vol hoogstaande Britse muziek met op het einde een terechte winnaar

Geen rode loper, geen horde paparazzi en geen extravagante designer dresses. Afgelopen donderdag stond muziek centraal op de jaarlijkse prijsuitreiking van de Mercury Prize. De awardshow waar slechts één beeldje te winnen valt, dat voor het beste Britse album. Wij waren er live bij toen Sampha die prijs in ontvangst mocht nemen met zijn pakkend debuutalbum Process. Eerder op de avond traden ook de elf andere genomineerden waaronder Stormzy, The xx en Blossoms op.

De Mercury Prize, een Britse MIA maar dan van veel hoger prestige, wordt sinds 1992 uitgereikt aan het beste Britse album. Het is het grootste teken van waardering dat je als Britse muzikant kan krijgen en is het marketing tool bij uitstek: de prijs staat gelijk aan een immense stijging in aandacht én verkoopcijfers. Zo zat het label van The XX met een tekort aan fysieke CDs in 2010, de dag nadat de band de prijs won met hun debuutalbum. De verkoop steeg met 260% en met de cheque van 20.000 pond kon het trio hun tweede album in een studio opnemen in plaats van in een garage. Ook andere – nu wereldberoemde – bands zagen hun carrière starten met een Mercury Prize-boost: Franz Ferdinand won in 2004 en Arctic Monkeys in 2006.

Eén winnaar, één prijs

Het mooie aan de Mercury Prize is dat er slechts één prijs is. Geen beste solo, beste hiphop of (godzijdank) beste alternative. Elke act op de shortlist krijgt dan wel een beeldje voor hun nominatie, er is maar één die de beste kan zijn over alle genres heen. Als band of alleen. Zo won vorig jaar Skepta, een Brits grime icoon, voor David Bowie. Anohni (Antony and the Johnsons) omschreef het in 2005 als ‘Een vreemde wedstrijd tussen een appelsien en een ruimteschip en een potplant en een lepel – welke is je favoriet?’ De jury die ieder jaar die moeilijke keuze moet maken, bestaat uit een tiental hoogstaande muziekjournalisten, radio-dj’s en muzikanten. Bekende koppen die dit jaar het beste Britse album verkozen waren onder andere Marcus Mumford (Mumford and Sons), Jessie Ware, Jamie Cullum en Lianne La Havas.

Twaalf genomineerden, zeven debuutalbums en veel rappers

Onder de genomineerden waren opvallend veel Londense acts terug te vinden. De vijf acts uit Zuid-Londen kregen dan ook het meeste applaus tijdens de awardshow. Verder waren er zeven van de twaalf acts genomineerd met een debuutalbum en maakten twee bands (The xx en Alt-J) kans om voor een tweede keer een Mercury Prize te winnen, iets waar tot op heden enkel PJ Harvey in slaagde. Radiohead werd in hun carrière al vijf keer genomineerd maar haalde nog nooit de prijs binnen.

De awardceremonie begon al vroeg. Om acht uur werd de show geopend door presentatrice Lauren Laverne. De hele avond had een soort van Eurovision/free podium-gevoel. Iedereen in de zaal had een favoriet en de pronostieken gingen alle kanten op. Als publiek zat je ook gewoon tussen vrienden en familie van de twaalf acts. Zo zaten wij tussen de tantes van Romy (The xx) en de vrienden van Loyle Carner. Net als bij Eurovision waren er de favorieten van de bookmakers: Kate Tempest, J Hus en Sampha. Maar Londen was toch voornamelijk voor Stormzy en J Hus afgezakt naar de Hammersmith Apollo. De twee Britse rappers hoopten natuurlijk in de voetsporen van Skepta te kunnen treden. Die dankzij zijn winst vorig jaar grime opnieuw op de wereldkaart zette.

Kerkelijk stil voor Stormzy en Sampha

Iedere genomineerde mocht één nummer uit zijn of haar album ten berde brengen tijdens de show. Een moeilijke opdracht want op de eerste rijen zitten al je concullegas. The xx bat de spits af met een perfect foutloze maar weinig spectaculaire uitvoerig van “On Hold”. De zenuwen speelden duidelijk parten, net als bij Alt-J die “Deadcrush” droogjes brachten. Loyle Carner stond dan weer ontspannen op het podium. De rapper uit Croydon nodigde een gospelkoor uit om van zijn “Isle of Arren” iets moois te maken. Ook publieksfavoriet Stormzy had een en ander om mee uit te pakken. Hij bootste de cover van zijn genomineerde album uit op het podium en bracht twee korte versies van “First Things First” en “Blinded By Your Grace Pt. 1” waarbij het podium plots omhuld werd door glasramen, het bracht de zaal voor een eerste keer tot volledige stilte. De tweede keer kwam pas op het einde, toen Sampha als voorlaatste plaatsnam achter de piano om “(No one knows me) Like The Piano” te brengen. Je hoorde enkel de monden openvallen van verbazing.

Britse muziek, maar Londen boven

Maar lang niet iedere act kreeg diezelfde appreciatie. Outsiders Blossoms uit Stockport, Manchester hadden moeite om de zaal te boeien. Het overduidelijk Londens publiek gunde de jonge kerels een kort applaus maar de staande ovaties waren er vooral voor Stormzy en Kate Tempest. Die enige genomineerde solo vrouw bracht “Don’t Fall” en pakte met haar rapstrofes heel de zaal in. Jammer genoeg kon ze voor de tweede keer op rij haar nominatie niet verzilveren.

De jeugd in het publiek was er voornamelijk om J Hus een hart onder de riem te steken. Maar dat extra zelfvertrouwen heeft de jonge Londenaar niet nodig. Onder zijn vissershoedje schuilt niet alleen een muzikaal brein maar ook een extra portie ego. Hij kwam aangereden in een taxi die zijn album op het maximum volume speelde. “Waarom zou ik een ander album opzetten? Dat van mij is het beste.” Riep hij de journalisten toe. Maar zijn optreden was, ondanks het enthousiaste publiek, allesbehalve overtuigend en zuiver.

Bands kunnen niet bekoren

Terwijl grime en hiphop zegevierden, was er voor bands dit jaar niet veel plaats meer. Het publiek werd maar mild warm van The Big Moon’s “Cupid” en de energie van afsluiters Glass Animals gaf niet af op een uitgeputte zaal. De band die het minst kon bekoren was Dinosaur. De jazzband die zich niet in dat genre wil klasseren, kreeg de ondankbare opdracht na Stormzy op te moeten. Het overgrote deel van het publiek vond dan ook dat hun instrumentale lied “Living Breathing” het ideale moment was om een praatje te slaan.

De grote afwezige was Ed Sheeran, maar niemand klaagde daarover. Geloof het of niet maar zijn album Divide eindigde wel degelijk op de shortlist voor beste Britse album. Toen hij via een videoboodschap wat wilde zeggen, kreeg hij amper applaus en hier en daar hoorden we zelfs een boe en zagen we wat duimen omlaag gaan. ‘Omdat Ed in Amerika zit, kon hij er vanavond niet bijzijn.’ ‘Bullocks!’, klinkt het enkele rijen verder. De fans van Blossoms en Alt-J aan onze linkerkant delen dezelfde mening als die van Stormzy en J Hus eerder op de avond: ‘Hij treedt niet op omdat hij weet dat hij niet zal winnen. Zijn album is shite.’ We hebben het geprobeerd. Maar vonden niemand die de nominatie begreep. De verplichte videoboodschap, was dan ook wijselijk de enige vermelding van de man gedurende de hele avond.

Sampha verloor veel om dit te winnen

Het spektakel werd afgesloten door de winnaar van vorig jaar: Skepta. De rapper die van grime opnieuw een internationaal begrip maakte, bracht – met Rex Orange County op gitaar – “Man” uit zijn winnende album Konnichiwa. Het decor was de voorste helft van een zwarte oude auto. Waarom? Waarom niet. Het podium draaide een laatste keer om zodat het volledig leeg was en muzikant/acteur/dj Idris Elba de ‘loaded enveloppe’ op het podium kon brengen. Even voor hij dat deed verklapte Lauren Laverne al dat het winnende album een debuut was uit Zuid-Londen. De zaal begon al meteen Stormzy te scanderen maar een tweede keer grime zat er niet in.

Toen Idris Elba het verlossende ‘Sampha’ door de micro riep. Sprongen enkele tafels genomineerden meteen de lucht in. Ook de rest van de zaal was overduidelijk gelukkig met de beslissing. Bij J Hus bleef het behoorlijk stil, Stormzy knikte goedkeurende naar Sampha en klapte vrolijk mee. Aan de tafel van The xx barste meteen een feestje los. Het zijn tenslotte label-broertjes bij Caius Pawsons Young Turks. De twee tafels besloten het tafereel met een Young Turks-groepsknuffel terwijl Sampha de trappen opwandelde om zijn prijs in ontvangst te nemen. Hij begon zijn dankwoord door de award op te dragen aan zijn ouders, waarna een respectvolle stilte door de zaal ging. Op Process zingt Sampha, na samenwerkingen met Drake en Solange, eindelijk voor en over zichzelf. In zijn debuut horen we duidelijk dat het verlies van zijn ouders hem zwaar viel. Dat verwerkingsproces is prachtig samengevat op zijn debuutalbum waar alle miserie nu kan worden omschreven als beste Britse album van 2017. Process is dan ook op alle vlakken hoogstaand. De muziek is vernieuwend, gaat over alle genres heen, de productie is verfijnd en de teksten vloeien over van emotie. Kortom een terechte winnaar.