AlbumsRecensies

Björk – Utopia (★★★★½): Melancholische kalverliefde

AlbumsRecensies

Björk – Utopia (★★★★½): Melancholische kalverliefde

Björk heeft in de afgelopen drie decennia als muzikante een haast mythische status bereikt. Ze brak door met haar groep The Sugarcubes, maar maakte vooral naam als solo artieste. De albums die ze maakte in de jaren ’90 klinken raadselachtig, maar bezitten toch nog redelijk wat popgevoeligheid en waren gevuld met eclectische hits. Na de eeuwwisseling besloot Björk zich aan meer experimentele geluidsbrijen te gaan wagen. Het leverde niet direct nummers op die zich in het collectieve geheugen vast beitelden en ook niet elk album dat ze deze eeuw maakte werd even goed ontvangen. Dat maakt de platen er echter niet minder intrigerend op. We kunnen wel stellen dat elk album van Björk bomvol muzikale ideeën zit en de moeite van het doorgronden waard is. Utopia vormt hier geen uitzondering op.

Ruim twee jaar geleden kende haar tot voor kort laatste album wel een goede ontvangst. Vulnicura draaide rond de scheiding met haar creatieve- en levenspartner Matthew Barney. De thema’s die ze aansnijdt op Utopia vormen het logische vervolg hierop. Björk verhaalt er over een nieuwe liefde, maar ook over de naweeën van haar scheiding. De muzikale omlijsting die dit meekrijgt is er een die enkel van Björk kan komen. Dit komt vooral door de desoriënterende en uitdagende electronica, de onderhuidse spanning en haar slepende stem. Zonder zichzelf te herhalen is Björk erin geslaagd om een geluid te creëren dat volledig het hare is.

Utopia begint op een heel heldere manier. De arrangementen van “Arisen My Senses” klinken hoopvol en ook de tekst van het nummer heeft een heel positieve toon. Ze beschrijft een kalverliefde, aangewakkerd door het uitwisselen van mixtapes. “Blissing Me” en “The Gate”, de twee singles die we al kenden, gaan tekstueel op hetzelfde elan verder. Die eerste single heeft het over “two music nerds obsessing”. Björk beschreef de plaat dan ook niet voor niets als haar ‘Tinder album’. Toch komt er, na het haast euforische openingsnummer, melancholie binnengeslopen in de melodie en de instrumentatie. Muzikaal klinkt het al gereserveerder. De sfeer tijdens “The Gate” is al in de verste verte niet euforisch meer, maar eerder onrustig en zelfs een beetje huiveringwekkend.

Deze lijn blijft ze op de eerste helft van de plaat doortrekken. De teksten zijn in de meeste gevallen hoopvol en vol liefde, maar toch klinkt het door de muzikale omlijsting nogal benauwd en onrustwekkend. Haar teksten zijn desondanks niet eenduidig. Het draait allemaal min of meer rond haar vermogen om zichzelf terug te vinden na haar scheiding en opnieuw te beginnen. Dit benadert ze vanuit verschillende thema’s. Tijdens het titelnummer spelen woord en tekst op een bijzonder manier op elkaar in. In het nummer beschrijft ze een plek, die haar Utopia zou kunnen zijn, maar daarvoor moet eerst nog de lucht gezuiverd worden. Wat ze precies bedoelt zal waarschijnlijk enkel Björk zelf bekend zijn. Alhoewel het niet per se over een imaginaire plek hoeft te gaan, roept de muziek toch een soort fantasy-sfeer op. Je hoort de vogels fluiten en de elektronica zorgt verder voor een onaardse sfeer. Een sterk aanwezige fluit doet de muziek sterk neigen naar indie-folk. Dit is ook op andere momenten het geval, zoals bijvoorbeeld bij het prominente gebruik van een harp tijdens “Blissing Me”. Het roept een meer landelijk en ongerept gevoel op.

Met “Body Memory” gooit ze het roer dan weer om. Het nummer speelt zich duidelijk in het hier en het nu af en is erg existentieel. Björk lijkt haar hele leven erin te heroverwegen, ze beschrijft belangrijke facetten uit haar leven en hoe ze daar in de toekomst tegen aan wil kijken. Met zijn tien minuten is “Body Memory” het langste nummer op het album, maar er zitten toch genoeg elementen (zoals een zestig koppen tellend koor) in om het over zijn hele speelduur intrigerend te houden.

Even later komt er een nieuw contrast. Eerst krijgen we “Courtship”, een verrassend energiek nummer. Tot nu toe was het album vrij toegankelijk, maar eenmaal de tweede helft begint en “Losss” effectief los komt, dan krijgen we muziek die het toch niet meer zo goed zou doen tijdens een familiediner. De electronica wordt veel donkerder, gruiziger en destructiever. Nu is het pas echt duidelijk dat Arca hier achter de knoppen heeft gezeten. Ook qua tekst is er een omschakeling. Na te mijmeren over het leven en over verliefdheid, is er in “Sue Me” (wanneer ze zich richt tegen haar ex-partner) vooral frustratie en rancune te horen. Feministische ondertonen, een ander kenmerk van Björk, komen hier ook naar voren. Echt fan van het nummer zijn we desondanks niet. Haar stem matcht niet echt met de duistere toon van de muziek en daardoor komt het nummer toch niet goed over. Ondanks de scherpe tekst klinkt het nummer dan toch niet dwingend genoeg. Het eerste deel van de tweede helft van de plaat is dan ook het enige stuk op dit album waar onze aandacht enigszins verslapt.

Tegen het einde van het album kunnen we dan toch wat meer op adem komen en komt er opnieuw meer klaarheid in de muziek. De volledige plaat roept een sfeer op alsof je in de open natuur vertoeft. En waar in het middenstuk even de donkere wolken zich hadden samengetroept boven je hoofd, drijven die voor de laatste drie nummers definitief weg. Vooral het vermelden waard is het prachtige nummer “Saint”, waarin ze de kracht van muziek bezingt. Ze beschrijft deze als een moederfiguur, die in allerlei situaties voor empathie, liefde en genezing zorgt. Als hier dan nog eens een melodie bij komt die zowel krachtig als onschuldig klinkt, kom je wel bij een heel memorabel lied uit.

Björk neemt geen genoegen met simpele liefdesliedjes met een leuke melodie. Een begeleiding die op het eerste gehoor eenduidig klinkt, blijkt vaak toch nog veel meer inventiviteit te bevatten dan eerst gedacht. Op Utopia bouwt ze verder aan haar traditie om platen te maken waar je luisterbeurt na luisterbeurt nog nieuwe details in kan ontdekken. Het album is dan ook vakwerk, perfect om – wanneer de avond aan het vallen is – mee in een park te gaan wandelen. Of om gewoon op te leggen terwijl je door het raam staart naar voorbijvliegende vogels. Gedurende 71 minuten presenteert het genoeg fascinerende muziek om je gezelschap te houden. Ergens moeten we concluderen dat we niet volledig weggeblazen worden. De plaat heeft zich nog niet echt onder onze huid genesteld, zoals sommige van haar vorige platen dat wel doen. Maar Utopia heeft zeker de potentie om zijn echte genialiteit te openbaren. Er zit veel rijkdom in het album en we zijn er nog lang niet op uitgeluisterd. Of Utopia kan uitgroeien tot een echt uitzonderlijke parel die zich kan meten met de andere meesterwerken in haar oeuvre zal de toekomst dan ook verder moeten uitwijzen.

Related posts
FestivalnieuwsMuzieknieuwtjes

Dour vult verder aan met o.a. Baxter Dury, Arca en Donny Benét!

Dour gaat ook dit jaar weer voor een gevarieerd programma. De afgelopen maanden heeft het grootste Waalse festival hard gewerkt aan een…
Nieuwe singlesOude Bekenden

Nieuwe single Björk & ROSALÍA - "Oral"

Vorig jaar bracht Björk met Fossora uit een zeer persoonlijke en nog steeds overtuigende plaat uit. De IJslandse muzikante maakt al van in…
2022FeaturesInstagramUitgelicht

De 101 beste singles van 2022

Het jaareinde komt nu echt wel in zicht, maar wij zijn nog lang niet klaar met onze eindejaarslijstjes. Nu we alle albums…

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.